metropolis m

Willem de Rooij, Ilulissat, 2014, Photography: Daniel Nicolas, courtesy Gemeentemuseum Den Haag en diverse galeries
Anri Sala, Le Clash, 2010, Photography: Daniel Nicolas, courtesy Gemeentemuseum Den Haag en diverse galeries

Vanavond is de uitreiking. Joram Kraaijeveld over de prijs die zo graag een grote Europese prijs wil zijn, en dat steeds maar niet wordt.

The Vincent Award, of The Vincent Van Gogh Biennial Award for Contemporary Art in Europe, is een merkwaardige prijs. Zoals de naam van Vincent van Gogh er met de haren is bijgesleept, zo piept en kraakt er nog meer aan deze tweejaarlijkse prijs voor Europese kunstenaars. De prijs, betaald door de Broere Foundation, is zowel een eerbetoon aan een vriendin van de familie, wijlen Monique Zajfen, galeriehoudster, een aanmoediging voor ‘een mid career kunstenaar met een grote invloed op de ontwikkeling van de hedendaagse kunst in Europa’, als een pleidooi voor een vrij en verenigd Europa. Daarnaast is er ook nog een collectie die het museum dat zich aan de prijs committeert veel moet tonen en een feesttentoonstelling van hedendaagse kunst.

Is dat niet wat veel gevraagd?

Voorgaande edities waren te bezoeken in het Bonnefantenmuseum en het Stedelijk Museum Amsterdam, waar de Broere Foundation na een paar jaar met slaande deur is vertrokken. Ditmaal heeft het Gemeentemuseum Den Haag zich verbonden aan de prijs, inclusief de tentoonstelling The Vincent Award 2014 met werken van de genomineerde kunstenaars uit de shortlist, die liefst vijf maanden te zien is in het GEM. De shortlist, gekozen door internationale kunstprofessionals onder voorzitterschap van Gemeentemuseumdirecteur Benno Tempel, bestaat uit Pierre Huyghe, Manfred Pernice, Willem de Rooij, Anri Sala en Gillian Wearing.

De tentoonstelling in GEM bestaat uit een vijftal interessante, aan elkaar gewaagde presentaties van solo-omvang, aangezien elke kunstenaar een of meerdere zalen tot zijn of haar beschikking heeft gekregen. Van Huyghe is in een verduisterde zaal de videofilm A Way in Untilled (2012-13) te zien, een springerige, surrealistische natuurfilm waarin een witte hond met roze poot en een stenen naakt met bijenkorf als hoofd figureren. Zonder verhaallijn stimuleert de film een obsessief kijken naar de talloze versmeltingen van subject en object in een klein landschapspark. De ordeloos bewegende beelden dragen een radicale gelijkstelling van cultuur en natuur uit, want minuscule kikkervisjes en mansgrote kunstwerken blazen allebei evenveel leven uit.

In een andere zaal is het werk plateau_Cassette (Fontainebleau) (2014) van Manfred Pernice opgesteld. Dit is het best te beschrijven als een verlaten podium waar een onbestemde sfeer bovenhangt. Deze onbepaaldheid wordt versterkt door een aantal vage, houten sokkels waarop enkele objecten en een paar witte en gifgroene stoelen staan. Voordat je via drie treden het podium opgaat, word je al op het verkeerde been gezet: zou de ‘Betreden op eigen risico’ onderdeel van de installatie uitmaken?

Pierre Huyghe, A Way in Untilled, 2012-2013, Film, colour, sound, Duration 14 minutes Courtesy of the artist. Photography: Daniel Nicolas
Manfred Pernice, plateau_Cassette (Fontainebleau), 2014, Mixed media Courtesy of the artist, Galerie Neu, Berlin and Galerie Micheline Szwajcer. Photography: Daniel Nicolas

In de donkere kelder van het gebouw bevindt zich de installatie Ilulissat (2014) van Willem de Rooij. De haastige bezoeker zal alleen een serie door de ruimte verspreidde geluidsboxen zien, die wolvengehuil verspreiden. Wie plaatsneemt op een bankje en wat langer blijft luisteren, ziet een vitrine oplichten waarin het schilderij Vuurtoren bij Westkapelle van Mondriaan hangt. Het gehuil van wolven en het licht van een vuurtoren dienen allebei om de soortgenoot veilig terug te begeleiden.

Doordat De Rooij, zoals vaker, een vrijzinnige combinatie maakt van gecodificeerde culturele objecten, die hij ruimtelijke collages noemt, wordt de betekenis uit de oorspronkelijke context losgezongen en ontstaan er nieuwe duidingen. Dit specifieke schilderij, uit de collectie van het Gemeentemuseum, is onderdanig aan Mondriaans aandeel in het modernisme. De onverwachte verbinding van het pittoreske Westkapelle met een natuurlijke fenomeen in het voorheen onherbergzame Groenland, maakt dat er een beeld opdoemt waarmee de geschiedenis zich lijkt te herhalen; een modern, autonoom, harmonieus Groenland in primaire kleuren.

Willem de Rooij, Ilulissat, 2014, Photography: Daniel Nicolas, courtesy Gemeentemuseum Den Haag en diverse galeries

Van Gillian Wearing hangen in meerdere kleinere kamers van GEM een aantal werken die over identiteit gaan. Bij een serie fotografische zelfportretten, als onder meer zichzelf als jonge kunstenaar en als Robert Mapplethorpe, zijn het de dubbele oogleden die een masker onthullen. Haar video Bully (2010) lijkt nog het meest op een registratie van een experimentele sessie cognitieve gedragstherapie, waarbij het slachtoffer van pesterijen zijn jeugdtrauma’s herbeleeft om ze te overwinnen. Dit videowerk is een voortzetting van haar bekendere fotowerken en interesse om een persoonlijke strijd zichtbaar te maken.

Anri Sala ten slotte toont een drietal werken als een installatie, waarbij Should I Stay Or Should I Go van The Clash de verbindende muziek is. In de video Tlatelolco Clash (2011) brengt de camera vanuit enkele perspectieven Plaza de las Tres Culturas in Tlatelolco, Mexico-Stad in beeld. Op het historisch beladen plein draaien in de brandende zon enkele mensen beurt voor beurt aan de slinger van een handzame draaiorgel, zodat in verschillende tempo’s het deuntje van The Clash de pijpen uitkomt. Zoals de vraag over het plein klinkt en tegen de omringende architectuur kaatst, zo resoneert de melodie in de snaredrum die in de tentoonstellingsruimte staat opgesteld. Deze muzikale verbinding bekrachtigd de relatie met de Mexicaanse figuranten en de geschiedenis die zich op het plein heeft afgespeeld.

Gillian Wearing, BULLY, 2010, Photography: Daniel Nicolas
Anri Sala, Tlatelolco Clash, 2011, Photography: Daniel Nicolas, courtesy Gemeentemuseum Den Haag en diverse galeries

Je kunt niet zeggen dat de jury voor het grote avontuur is gegaan. Alle geselecteerde kunstenaars hebben zeer succesvolle carrières en zijn al meerdere malen in de prijzen gevallen. The Vincent is in die zin slechts een herbevestiging van het statuur van kunstenaars die weinig ‘aanmoediging’ nodig hebben. Hun gevestigde reputatie neemt een belangrijk deel van de spanning weg die de nominaties juist hadden willen opbouwen. Om niet te zeggen dat het niet veel uitmaakt wie wint. Misschien leuk om te weten: in 2002 waren Anri Sala en Pierre Huyghe genomineerd voor de Hugo Boss Prize. Toen ging Huyghe er met de prijs vandoor. Zal vanavond Sala de gelukkige zijn?


Joram Kraaijeveld is assistent-curator bij SMBA en docent kunsttheorie op de Gerrit Rietveld Academie

The Vincent Award jury bestaat uit: Benno Tempel, directeur Gemeentemuseum (voorzitter); Stephan Berg, directeur Kunstmuseum Bonn; Isabel Carlos, directeur Centro del Art Moderna, Gulbekian Foundation, Lissabon; Anda Rottenberg, onafhankelijk kunstcriticus en curator; Anita Zabludowicz, mede oprichtster Zabludowicz Collection, Londen, New York, Sarvisalo.

GEM
The Vincent
6.9.2014 t/m 3.2.2015

Joram Kraaijeveld

is curator, docent en schrijver en zet zich als zodanig in voor de positie van de kunstenaar in en de waarde van de kunsten voor de samenleving. Hij werkt aan actieve vormen van solidariteit binnen en buiten de kunsten

Recente artikelen