metropolis m

Afgezien van dat de sociale ontwikkeling momenteel te zien is binnen disciplines als mode, film, grafisch ontwerpen, lijkt de tentoonstelling zich opvallend genoeg voornamelijk te beperken tot een presentatie van product design.

Zo tref ik rijkelijk uitgestalde vazen van Olivier van Herpt. De collectie van klei in voornamelijk beige en bruine tinten is tot stand gekomen met een door hem zelf ontwikkelde 3D printer. Omdat Van Herpt niet tevreden was over de kwaliteit van bestaande printers, besloot de ontwerper een eigen variant te realiseren. Met als resultaat een verzameling van vijftien vazen met science-fictionachtige vormen op een lange witte tafel.

Ook Dirk Vander Kooij ontwikkelde zelf een machine en wel van een afgedankte robotarm uit de auto-industrie. Zijn apparaat print stoelen, tafels, vazen en lampen van dikke lijnen gerecycled en gesmolten plastic. Gemaakt van holle buizen van semi-transparant plastic zocht Vander Kooij uitdaging in de uiteindelijke uitvoering van zijn stoelen.

Een vergelijkbare benadering proef ik in het project van Claire Verkoyen. Haar drie witte schalen met lijntekeningen staan gepresenteerd in een forse vitrine. De kommen hebben een een lange reis achter de rug. Verkoyen heeft ze vanuit Jingdezhen, het centrum van de Chinese porseleinproductie geïmporteerd om ze in Amsterdam te kunnen bedrukken. De tekeningen, gemaakt met speciale 3D-software, visualiseren ‘een utopisch wereldbeeld waarin de mens heeft plaatsgemaakt voor insectachtige wezens en machines, en waarin processen van groei en constructie met elkaar verweven zijn’, aldus Verkoyen.

Waar de werken stuk voor stuk buitengewoon professioneel zijn uitgevoerd, mis ik een vorm van kritische of analytische reflectie. Al met al tref ik zorgvuldig gerealiseerde objecten aan. Intelligent, technisch goed doordacht, met soms een sociale boodschap, maar al met al iets te berekend en weloverwogen, waardoor er steken blijven liggen in de uiteindelijke relevantie.

In de aangelegen zaal wekt een gitzwarte schijf, prominent aan de wand bevestigd, mijn nieuwsgierigheid. Lonneke Gordijn en Ralph Nauta (Studio Drift) hebben de mogelijkheden van synthetisch restmateriaal uit de chemische industrie onderzocht. Een proces met onder meer ingenieurs, wetenschappers en onderzoekers resulteert in een serie zwarte objecten met de titel Obsidian Project. De gepresenteerde items verraden echter weinig van hun functie of doel. Het is aan de bezoeker om de intentie van deze stukken te herleiden.

De relatie met de ‘problemen van nu’ waarmee deze tentoonstelling wordt aangekondigd lijkt in diverse projecten slechts op de achtergrond aanwezig. Waarom nog meer vazen en stoelen, is een vraag die niet echt wordt gesteld? Afgezien van dat de diverse items hoogstwaarschijnlijk met de beste intenties zijn vervaardigd, heb ik vraagtekens bij het daadwerkelijke belang van een aantal van de stukken. Wat heeft social design met de populaire 3D printing technieken te maken? Gaat een geprinte stoel daadwerkelijk iets veranderen aan de maatschappij en de problemen die er spelen? Een wereld met een overvloed aan producten en informatie is niet per definitie geholpen met de realisatie van diezelfde producten door middel van een aangepast productieproces.

Social design, als beweging, richt zich bij voorkeur op de transformatie van hedendaagse processen. Werk dat misschien niet altijd concrete of bruikbare toepassingen oplevert, maar juist in staat is om onder meer een maatschappelijke discussie aan de kaak te stellen, publiek uit de tent te lokken, een dialoog oproept, een utopisch wereldbeeld schetst of zich representeert in de vorm van een speculatief ontwerp. Het is een concept meer dan een product. En als het tastbaar wordt dan hoeft het technisch allemaal niet zo erg te kloppen.

Hier ligt dan ook de uitdaging voor het museum. Door, wanneer er voor gekozen wordt om de samenleving kennis te laten maken met het fenomeen social design, juist de nadruk te zoeken in het presenteren van werken waarbij de maatschappelijke relevantie helder aanwezig is. Of te kiezen voor een wijze van presenteren waarbij op zijn minst de aanleiding van het ontwerp overtuigend inzichtelijk gemaakt wordt. Met wat stichtelijke symboliek, en, gekscherend gezegd, de hightech afvalverwerkers die hier bijeen zijn gaat de wereld echt niet wezenlijk veranderen.

Bij een tentoonstelling met de titel Dream Out Loud had het gepresenteerde wel wat grootschaliger en speculatiever gemogen. De bezoeker had mogen worden meegenomen in een proces, een urgentie of een onderzoek van een werk. Alleen dan was je als toeschouwer misschien overtuigd geraakt van de maatschappelijke relevantie van het hier gepresenteerde social design.

Meer informatie op de eigen website van de tentoonstelling