metropolis m

Terwijl dit thema hier op een nogal eendimensionale wijze wordt uitgewerkt krijgt dit een veel sterkere invulling in twee video werken die binnen in het museum te zien zijn. Ze maken deel uit van de tentoonstelling Nature Based die rond de plaatsing van het nieuwe werk in de beeldentuin georganiseerd is, met vijf kunstenaars die hun opvattingen laten zien over de complexe relaties tussen mens en natuur en nieuwe mythes construeren in voornamelijk video’s van naast Pierre Huyghe, Lon Robbé, Oscar Santillan, van Persijn Broersen en Margit Lukacs en kunstenaars boeken van Roni Horn. De twee video’s van Pierre Huyghe, Streamside Day en Untitled (Human Mask), lijken op het eerste gezicht documentair maar zijn nauwkeurig geënsceneerde scripts waarin gewerkt wordt met de feitelijke locaties, mensen en dieren, om de ambivalente relatie tussen mens en natuur zichtbaar te maken.
 
Streamside Day (2003) gaat ook over viering van de seizoenen en getijden. Huyghe orchestreerde een traditie voor Streamside Knolls, een nieuwe ecologische villawijk in New York State van mensen die de natuur vernietigen om er steen en asfalt voor in de plaats te zetten om in de natuur te wonen. Streamside Day is een viering van dat dubbelzinnige verlangen. Het bevat een gekostumeerde parade, een toespraak van de burgemeester, muziekperformances, een BBQ en een feest met dierenmaskers en ballonnen waaraan de gemeenschap deelnam.

In het eerste deel van de film loopt een hertje een nog niet afgebouwd huis binnen en zien we een familie naar hun huis in het bos verhuizen, konijnen schieten tussen de huizen door en kinderen lopen met dierenmaskers en geweien voorbij. Hiermee wordt onze ambivalentie een te worden met de natuur bloot gelegd. De film eindigt met een grote lichtgevende ballon die als de maan boven de huizen staat en langzaam dooft.

Dit werk verkent naast de natuur-cultuur dichotomie een ander centraal thema van Huyghes oeuvre: de cinema zelf en de relatie van fictie met realiteit door het verbeelden van tradities en vieringen die doorgaan voor authentiek. Streamside Day kan heel wel een blijvende feestdag op de kalender van Streamside Knolls worden, waarmee het doel van Hughe om de publieke ruimte blijvend te veranderen in plaats van slechts een tijdelijke interventie te zijn gerealiseerd wordt. Fictie wordt hier realiteit door de nauwe samenwerking met Streamside’s nieuwe inwoners en een viering die hen bijeenbrengt als een gemeenschap, gebaseerd op hun verbondenheid met de natuur gesymboliseerd door het planten van een boom en het dragen van dierenmaskers.

In zijn meer recente en indrukwekkende 19 minuten film Untitled (Human Mask)  uit 2014 loopt een geklede aap met een masker van een jong bleekwit meisje met zwarte pruik door de ruïnes van een voormalig restaurant dat zich op de afvalhopen van het Japanse Fukushima bevindt. In deze distopische omgeving heeft Huyghe een kunstmatig scenario opgezet om de illusie van de veronderstelde superioriteit van de mens over de natuur te laten zien. Het speelt zich af in een voormalig traditioneel sake huis dat twee apen, Yat-chan en Fuku-chan genaamd, in dienst had als serveerders. Het zijn macaque apen die complexe sociale structuren kennen en veel gebruikt worden voor dierproeven vanwege met de mens overeenkomstige hersenkenmerken. Huyghe filmde de verklede aap deels met een drone in het verlaten restaurant waar ze ooit werkte na de kernramp van 2011. We zien haar doelloos rond dwalen door het verwoeste restaurant, af en toe gaat ze ergens zitten, trommelt ogenschijnlijk verveeld met haar voet, om zich heen kijkend en objecten aftastend. Hoewel het masker onbeweeglijk is is het bevreemdend expressief, maar met een expressie die niets met de aap te maken heeft die niets anders kan dan de aangeleerde bewegingen voortdurend te herhalen.

Het masker is geïnspireerd op traditioneel Japanse Noh theater, waarin een centraal thema dat van een supernatuurlijk wezen is dat getransformeerd wordt in een menselijke held. Hier is het masker de belichaming van de projectie van de mens in zijn meest verleidelijke en gruwelijke gedaante, en vormt het een onoverkomelijke grens tussen de wereld van de aap en de onze. In het vervallen gebouw waar de natuur het langzaam overneemt wordt de stilte af en toe verbroken door verstoorde aankondigingen die als echo’s van een dode beschaving weerklinken. Op een gegeven moment zien we de aap naar buiten lopen, het donkere bos in. Maar de natuurlijke wereld is even ver buiten haar bereik als onze mogelijkheid haar te begrijpen, hoeveel beelden we ook op haar projecteren. Intersoortelijke communicatie, waar zoveel kunstenaars tegenwoordig op een al te romantisch naïeve manier mee experimenteren, wordt hier getoond in al zijn complexiteit, waardoor juist het mysterie van de kloof die ons en de ander scheidt voelbaar gemaakt wordt.

Dit komt veel dichter bij een belangrijke observatie van Donna Haraway, die het samenleven met het radicaal andere niet als iets onschuldigs ziet maar als het nemen van een risico, om ons te durven openen naar iets dat fundamenteel vreemd van ons is. We worden voortdurend geconfronteerd met scheuren in de illusie dat de mens de natuur controleert of zelfs maar begrijpt: hier worden we uitgenodigd onze ogen te openen voor deze onmogelijkheid zelf. Het laatste shot is een close-up van de ogen van de aap die door de nauwe spleten van haar masker glinsteren.