metropolis m

Soledad Senlle, foto door Gert Jan van Rooij

Met ‘Let it keep secrets’, een twee maanden durend festival in Amsterdam, maakt een (nieuw) publiek kennis met het werk van Michael Gibbs (1949-2009), een kunstenaar, dichter, performer, uitgever, internetpionier en kunstcriticus.

Op 21 oktober beet Marga van Mechelen het spits af met een bespreking van de performance ‘The Art of Ventriloquism’ (1978) van Michael Gibbs. De avond was het begin van Let it keep secrets, een twee maanden durend festival rond het vroege werk van Michael Gibbs (1949-2009), een kunstenaar, dichter, performer, uitgever en kunstcriticus. Een duizendpoot met groots vertrouwen in de waarde van kunst. Zijn werk en archief worden op verschillende locaties in Amsterdam getoond, zoals Soledad Senlle Art Foundation, de Appel en de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Daarnaast zijn er lezingen, performances en is er een nieuwe publicatie geproduceerd: All or Nothing and other Pages, met daarin onder andere een selectie kunstkritieken van Gibbs’ hand. Let it keep secrets is een groots en ambitieus project. Vanwaar deze uitvoerige aandacht?

Slide van lezing Marga van Mechelen, performance Michael Gibbs, The Art of Ventriloquism. 

Voor een jongere generatie – waar ik zelf toe behoor – is Let it keep secrets de eerste kennismaking met het werk van Gibbs. Al snel wordt duidelijk waarom er zoveel aandacht aan de man wordt besteed: het is niet alleen een interessant kunstenaar, met speelse visuele en concrete poëzie, maar hij is ook een bevlogen kunstcriticus, een sleutelfiguur in het creëren van podia voor tijdgenoten en een pionier op het gebied van internetkunst. Zijn vertrouwen in de sociale, culturele, politieke en esthetische kracht van kunst klinkt door in zijn verschillende activiteiten en het is vooral deze houding die blijvend inspireert en nodig is in de (kunst)wereld van vandaag.

Zijn idealisme is gegrond in de bewogen jaren zestig waar Gibbs nauw betrokken was bij de Fluxus beweging. Net als bij de Russische avant-garde, Dada en het Surrealisme, wilden de kunstenaars van Fluxus de scheiding tussen kunst en leven opheffen. Ze streefden naar ‘levende kunst’ of ‘Anti-kunst’. Fluxus was in die zin uitermate democratisch en inclusief: kunst was door en voor iedereen. Een opvatting waar Gibbs zich in kon vinden.

Met Let it keep secrets wordt het archief van Gibbs voor het eerst opengesteld aan het publiek. Het archief blijkt uitgebreid en in zeer goede staat. De hoeveelheid aan werken op papier, correspondenties, ‘mail art’, notities, schetsen, studies en andere materialen is zelfs zo groot dat er met gemak meerdere presentaties van worden gevormd. In deze tekst beperk ik me tot de hoofdtentoonstelling bij Soledad Senlle Art Foundation en de presentatie bij De Appel.

Soledad Senlle Art Foundation

De hoofdtentoonstelling van het festival vindt plaats bij Soledad Senlle Art Foundation in de Schinkelbuurt te Amsterdam. Soledad – naast een non-profit kunststichting tevens een mode-agentschap – heeft een prettige tentoonstellingsruimte met verweerde muren en veel natuurlijk licht. De subtiele werken op papier komen er goed tot hun recht.

De tentoonstelling focust op Gibbs vroege concrete en visuele poëzie in de vorm van boeken, werken op papier en fotowerken. Zo wordt het werk Mirror uit 1968 getoond en Operational Text uit 1973. Bij het laatste werk komt de Fluxus esthetiek en speelsheid nadrukkelijk naar voren, waar kans een grote rol speelt in de uiteindelijke vorm van het werk. De woorden ‘different’ en ‘same’ worden beide in aparte kolommen herhaald en fluctueren in spelling. Het werk is het resultaat van de instructie die eronder vermeld staat: ‘type as fast as possible; do not correct any mistakes that are made.’

Alle werken in de tentoonstelling getuigen van Gibbs fascinatie en liefde voor taal. Deze fascinatie komt niet alleen in zijn werk als kunstenaar en visueel dichter naar voren, ook in zijn kunstkritieken besteed hij uitgebreid aandacht aan dit interesseveld: zo schrijft hij het lange artikel ‘SomeVolumesFromTheLibraryOfBabel’ over Jorge Luis Borges’ The Library of Babel en over kunstenaars die net als hijzelf experimenteren met taal. De tekst verscheen in 1982 oorspronkelijk zonder spaties, in het spanningsveld tussen kunst en literatuur.

Naast de werken op papier wordt er bij Soldedad ook archiefmateriaal getoond en zijn er enkele edities van de tijdschriften Kontexts en Artzien te zien, die Gibbs beide in eigen productie uitgaf. Met diverse geluidswerken en videofragmenten van performances biedt de tentoonstelling een representatief overzicht van de verschillende praktijken van Gibbs. Hoewel er in de ruimte ook een werk van de hedendaagse kunstenaar Doyoun Park te zien is en een overblijfsel van de openings-performance van Rose Akras is het vooral het werk van Gibbs dat intrigeert.

De Appel

Michael Gibbs, 'Let is keep secrets' tentoonstelling bij de Appel, 2016

De presentatie in de kelder van de Appel focust op Gibbs praktijk als uitgever en bestaat in zijn geheel uit archiefmateriaal – zowel van Gibbs als van de Appel. Hier is meer te vinden over de tijdschriften Kontexts (1967 – 77) – dat een podium bood aan mede-kunstenaars en dichters voor hun experimenten op het vlak van de visuele en concrete poëzie – en Artzien (1978-82), dat gericht was op kunstbeschouwingen van actuele kunstuitingen.

De tijdschriften, die in fotokopieën aan de muren van de Appel worden getoond, laten zien dat Gibbs een spilfiguur was in een bepaalde alternatieve kunstscene van die periode. Hij publiceerde  werk van Marina Abramović, Sigurdur en Kristjan Gudmundsson, Ulises Carrión, Raúl Marroquin, Reindeer Werk en Lawrence Weiner.

In All or Nothing and other pages lees ik dat Gibbs beide tijdschriften met een klein budget produceerde en internationaal distribueerde. Ze werden ook voor een kleine prijs verkocht. De bladen moesten toegankelijk zijn voor iedereen die er interesse in had. Uitwisseling van kennis en het geven van een podium aan tijdgenoten waren belangrijke zaken voor Gibbs. Hij was ervan overtuigd dat kunst de blik op de wereld kon veranderen en zag hierin een rol weggelegd voor zichzelf als uitgever – en distributeur – van de nieuwste kunstuitingen.

In de jaren negentig komt hieruit ook zijn interesse in het internet voort. Hoewel het internet tegenwoordig grotendeels beheerst wordt door allerlei zakelijke belangen, was het in de vroege jaren een idealistisch en open platform, met veel potentie voor de vrije uitwisseling van ideeën. Het creëren van een netwerk, een verbinding met anderen, stond centraal.

In deze nieuwe publieke ruimte wilde Gibbs een platform creëren om actuele internet kunstuitingen te delen en te bespreken. Het werd het virtuele tijdschrift Why not Sneeze? (1996-1999). De Appel toont het tijdschrift in zijn oorspronkelijke, virtuele vorm op een oude Macintosh computer. De website is vanuit huis – in hedendaagse vorm – te bezoeken via http://nondes.home.xs4all.nl/sneeze/index.html. Why not Sneeze? was een platform voor en over kritische internetkunst. Ondanks dat de meeste links helaas niet meer functioneren, is het zeker de moeite waard om er bij de Appel wat tijd aan te besteden en om er doorheen te klikken.

Michael Gibbs, 'Let is keep secrets' tentoonstelling bij de Appel, 2016

Alleskunner

Gibbs kan afzonderlijk gewaardeerd worden om zijn kwaliteiten als kunstenaar, internetpionier, uitgever of criticus, maar het is juist de combinatie van al deze verschillende activiteiten die hem als figuur zo bijzonder maakt. Door het hanteren van de festival-vorm, met meerdere presentaties door de stad over de duur van twee maanden, neemt Let it keep secrets ruimschoots de tijd en ruimte om het werk van Gibbs (opnieuw) te presenteren – en die aandacht is dik verdiend.

Hoewel zijn activiteit als kunstcriticus in beide tentoonstellingen niet nadrukkelijk naar voren komt, krijgt deze alle ruimte in de publicatie All or Nothing and other pages. Als criticus heeft Gibbs ook ontzettend goede teksten geschreven. Reviews als ‘Superchannel’, ‘Destruction in Art Symposium’ en ‘Back to Basics’, maar ook zijn langere teksten ‘All or Nothing – an anthology of blank books’ en zijn kritische ‘The Art of Forgetting – The Lost Idealism of the Sixties’: het zijn teksten om te lezen, te herlezen en weer naar terug te keren en ze zijn vandaag de dag nog even actueel.

In de introductie van All or Nothing and other pages schrijft Andrew Wilson treffend over het leven van Michael Gibbs, (it was) : ‘a nuanced and critical life lived in and through art, identified by an absolute generosity of spirit, an embrace of the positive possibilities of exchange, discussion, learning, criticism and collaboration.’ Het is een genoegen om kennis mee te maken. 

Voor meer informatie zie: www.michaelgibbs.nl, het festival loopt nog tot 18.12.2016 

Debbie Broekers

is kunstcriticus en kunsthistoricus

Recente artikelen