metropolis m

Opening blueprint, 01.06-27.08.2017, TENT Rotterdam (foto Aad Hoogendoorn) 

In de ruimte van TENT in Rotterdam gonst een diepe beat. Automatisch deint mijn lichaam mee op het ritme, dat mij de ruimte in zuigt. Eenmaal binnen is het duidelijk dat er sprake is van een take over: de white cube is vervangen door een kleurrijk palet en architectonische vormen. In BLUEBRINT: whose urban appropriation is this? komen straatcultuur en architectuur samen om de stormachtige relatie tussen deze twee te onderzoeken en te verbeelden. Het is een tentoonstelling die Rotterdam op speelse wijze in hart en nieren “represent” en laat zien hoe straatcultuur de stad en haar architectuur toe-eigent.

Het collectief Metro54, een platform voor jonge kunstenaars en makers, nam de touwtjes van TENT in handen en nodigde een diverse groep van architecten, designers, rappers, producenten en kunstenaars uit om nieuw en bestaand werk te tonen. De tentoonstelling komt voort uit Cultural Appropriation, het twee jaar durende programma van het collectief, waarin ze het proces van toe-eigening binnen hedendaagse urban arts & culture onderzoeken. De centrale vraag van de tentoonstelling en het programma daaromheen luidt dan ook: Van wie is de stad?

Afaina de Jong & Innavisions 

Het resultaat is een kleurrijk en vrolijke tentoonstelling. Wat gelijk opvalt is het tentoonstellingsontwerp van architect Afaina de Jong en designer Innavisions. Samen ontwierpen zij een architectonische backdrop voor de werken in de expositie, zoals verschillende nissen en een grote installatie met geometrische vormen en vrolijke kleuren en patronen. De installaties werken op eigen wijze samen met de werken in de ruimte, zoals een muur vullende collage van Stacii Samidin, waar verschillende groepen jongeren de straatcultuur van Rotterdam verbeelden.

Een terugkerend thema in de tentoonstelling is hiphop; het wordt gepresenteerd als een fundamenteel onderdeel van straatcultuur en is verbonden aan Rotterdam als hiphop hoofdstad van Nederland. Kareem Lotfy en Ilja Karilampi tonen in hun Mixtape Queen een zwartgeverfde ruimte waar een ritmische R’nB beat tussen de muren galmt. Zowel bij de ingang als in de ruimte zelf is afzetlint bevestigd en sieren raadselachtige logo’s en graffitiachtige woorden de donkere muren. Aan het einde van de kleine ruimte hangt aan het plafond een tl-buis met daaronder twee comfortabele stoelen en een salontafel. De ruimte lijkt het mysterieuze clubhuis van hiphoppers, met hun eigen codes en gebruiken, waar de bezoeker, ondanks de afzetting, een kijkje in mag nemen.

Ilja Karilampi & Kareem Lotfy

Het thema architectuur komt het krachtigst naar voren in de fotografie van Charlie Koolhaas. In twee tegenover elkaar staande nissen, met beide een grote uitgezaagde cirkel, worden aan weerszijden de speelse werken getoond waarin identiteitsvorming, immigratie en de stedelijke appropriatie van verschillende culturen wordt belicht. Aan de muur hangt een gewaaierde rij foto’s met straatbeelden uit Rotterdam, waar immigranten voor hun supermarkt staan naast een foto van een multicultureel Nijntje verkeersbord. Aan de binnenkant van de nis zijn posters geplakt met korte anekdotes van immigranten over hun belevingen in de stad Rotterdam en van de Nederlandse cultuur. In de andere nis hangen foto’s op aluminiumplaat die zo zijn gebogen dat ze de zichtlijnen in de foto volgen: een spannend werk met een frisse blik op de Rotterdamse architectuur. De nis waarin de architectonische werken zijn geplaatst, transformeert in een soort micro Rotterdam, met kleine inkijkjes in de stad: een drie dimensionale kijkdoos van Rotterdam. Samen vormen de twee zijden een accurate weerspiegeling van de relatie tussen straatcultuur en architectuur, waarin immigranten zich thuis maken in de stad, geven en nemen, en waar de architectuur als bijna levend decor fungeert.

Ook in de video van Ivan Barbosa geeft de architectuur van Rotterdam ruimte, dit keer aan getalenteerde dansers, die op verschillende soorten muziek ingewikkelde en bijna hypnotiserende hiphop dansen uitvoeren. De witte spikkels, vlakken en schmink op hun donkere huid lijken te verwijzen naar de problematiek van huidskleur, waar de video van Lady Ly op een directere wijze op ingaat. De video toont in een documentaire stijl de rellen in Frankrijk die waren ontstaan nadat twee jonge jongens van immigrantenafkomst waren omgekomen door politiegeweld.

Een kritische noot komt van straatkunstenaar VHILS en Kalaf Epalanga, die in hun video via dans, muziek en destructie onderwerpen aanraken als de Europese Unie, immigratie en het gevoel van thuis. De climax van de tentoonstelling is daarentegen te vinden in het basketbal court van Yue Wu. Een van de achterste ruimtes van TENT is op spectaculaire wijze omgetoverd tot een basketbalveld in hetzelfde kleurenpalet als de expositie, met aan het einde van de ruimte een ring en een dozijn ballen. Basketbal is een bijna universeel symbool voor stedelijke appropriatie en urban culture en weerspiegelt hoe straatcultuur zich beweegt in de ruimte. Daarnaast laat het verschillende culturen samenkomen om te ballen. Het basketbalveld staat letterlijk en figuurlijk voor plezier in de stedelijke ruimte en voegt een grote speelsheid toe aan de tentoonstelling.

BLUEBRINT: whose urban appropriation is this? laat zien dat de relatie tussen straatcultuur en architectuur terugkomt in verschillende thema’s, zoals basketbal; een sportieve appropriatie van de stedelijke ruimte, en hip hop, maar ook in de codes van straatcultuur zoals in het werk van Lotfy en Karilampi, en de fotografie van Charlie Koolhaas. De tentoonstelling toont verscheidene manifestaties van hoe straatcultuur de stedelijke ruimte toe-eigent, door de take over van hiphoppers, dansers en andere representanten van straatcultuur. Zo is te zien hoe inwoners van Rotterdam met verschillende achtergronden de stedelijke ruimte naar hun hand zetten door hun eigen winkels en supermarkten op te richten en hoe dansers zich door de ruimte bewegen en hun eigen paden door de stad trekken. Het is duidelijk dat de onderzochte relatie vanuit de straatcultuur meer wordt belicht dan dat de uitwisseling tussen beide naar voren komt.

Rotterdam Cultural Histories 11.01.06-27.08.2017 

Het resultaat is een viering van diversiteit, kleur, en in het bijzonder Rotterdam en dat is niet gek aangezien TENT als tentoonstellingsruimte een grote connectie met de stad heeft. Daarnaast is TENT een springplank voor jonge kunstenaars en curatoren, wat is terug te zien in het experimentele karakter van de tentoonstelling; waar er ruimte is voor kleur en de bezoeker tijdens de tentoonstelling kan basketballen. Wat echter mist is een kritische onderlaag; waarom wordt de stedelijke ruimte door tegencultuur geapproprieerd? Wat zijn de onderliggende motieven en in hoeverre staat deze appropriatie in relatie tot het overleven van straatcultuur? Legitimeert straatcultuur haar bestaan door middel van appropriatie? En wat zijn de effecten van “urban appropriation”?

De nadruk lijkt nu te liggen op een “radicale speeltuin”, waar men kan spelen met de codes en taal van straatcultuur, zonder een echt kritische houding aan te nemen. Deze speeltuin toont daarentegen wél verschillende perspectieven zonder te vervallen in clichés, zoals gespoten graffiti op de muur of Adidas trainingspakken en huldigt daarmee de verscheidenheid op straat.

BLUEPRINT: WHOSE URBAN APPROPRIATION IS THIS? – TENT Rotterdam – 01.06.2017 – 27.08.2017. 

Alle foto’s door Aad Hoogendoorn. 

Corine van Emmerik

is kunsthistoricus

Recente artikelen