Wouter Venema, Façade, installation view, 2018
Wouter Venema – Voorbij de façade
In de ruimte hangen plattegronden waarop het lastig navigeren is. We proberen onze positie te bepalen, maar eigenlijk is het onmogelijk precies te weten waar we zijn (en vooral ook wie we zijn). Afgelopen weekend opende de tentoonstelling Façade van Wouter Venema bij P//////AKT in Amsterdam.
Met potlood op de muur heeft kunstenaar Wouter Venema de anekdote ‘Double Landscape’ geschreven. Het eindigt ongeveer zo; op een avond komt hij thuis met een aantal tweedehands atlassen. Omdat hij nergens plek ziet om ze neer te leggen legt hij ze eventjes op het terrarium van zijn iguana (een leguaanachtige) Roca. Hij vergeet ze weg te halen en de volgende ochtend is Roca dood. Het diertje heeft de atlassen weten te bemachtigen en een aantal pagina’s opgegeten. De anekdote sluit Venema af met de opmerking: (…) ‘I could not stop picturing what the lump of his stomach must have looked like.’
Een reeks van grote tekeningen The Place Between My Pencil and the Paper (2017) hangen vrij in de expositieruimte van P/////AKT in Amsterdam. Tijdens de drukke opening beweegt het publiek zich tussen de werken door om ook de achterkant te bekijken. De luchtstroom laat de tekeningen wapperen als logge vlaggen in de wind.
Venema deed onderzoek naar de geschiedenis van de navigatie. Zo is er in zijn tekening The Place Between My Pencil and the Paper (Kamal) een kamal afgebeeld. Een navigatiesysteem dat werd uitgevonden in de 9e eeuw door Islamitische cartografen en later werd overgenomen in India en China. Het is een plankje van hout met in het midden een touwtje eraan met knopen erin op gelijke afstand van elkaar. Het uiteinde neem je tussen de tanden. Door de onderkant van het plankje gelijk te houden met de horizon en de bovenkant met de poolster kun je zo je positie bepalen en vast leggen. Venema heeft de kamal afgebeeld door het hele oppervlakte van de tekening zwart te maken met houtskool. Enkel de kronkelende lijn van het touwtje heeft hij weggelaten. Maar precies dat onthult dat de achtergrond niet wit is maar gekleurd. Achter de uiterlijke schijn van de façade komt een heel ander verhaal te voorschijn. Als je de achterkant van de tekening bekijkt zie je dat het papier is opgebouwd uit kleurvlakken die niet overlappen maar recht op elkaar aan sluiten als puzzelstukken. Het zijn delen van de kaart van Nederland. Ik herken Noord-Holland en Texel, maar dan op zijn kop. Het is gebaseerd op een tekening uit een oude atlas uit de jaren vijftig die Venema vond met de dubieuze titel: ‘Ons eigen land: eenvoudige atlas van Nederland’. Venema maakt ons bewust van het punt waar het potlood het papier raakt, het punt waarop de oogzenuw het oog verlaat: de blinde vlek. De illusie van de standvastigheid van de door onszelf gecreëerde posities, scheidslijnen en grenzen.
Wouter Venema, Façade, installation view, 2018
Wouter Venema, Façade, installation view, 2018
Op de glasplaat van het kunstwerk IJzeren Masker (2017) heeft Venema met zwarte lijnen een afbeelding uit het verhaal van Reinaert de Vos getekend. Als ik hem spreek over het werk vertelt hij dat het oorspronkelijk het Latijn is opgeschreven en Ysengrimus, het IJzeren Masker, naar het gezicht van de wolf, was genoemd. Toen Nederland een koninkrijk werd na de Franse overheersing rees de vraag: wie zijn wij eigenlijk, wat definieert ons? Er werd door verschillende landen geaasd op het verhaal over de vos maar het was Nederland waar het grote bekendheid verwierf. Het wordt nu gezien als een belangrijk onderdeel van onze geschiedenis. Achter de afbeelding van Reinaert is deels een tekening van Japanse duizendknoop zichtbaar. Een plant die recentelijk in Nederland terecht is gekomen en nogal voortwoekert. Hij wordt ook wel een invasieve exoot genoemd.
Wat maakt ons tot wie we zijn, lijkt Venema te willen zeggen. Ik lees door de façade van zijn werk de raad om de onbekende ander te omarmen in plaats van te bestrijden. Venema prikt met zijn kunstwerken door de illusie heen dat we gedefinieerd worden door de plek waar we ons bevinden.
Wouter Venema, Scales, 2018.
Hoe te navigeren door een landschap als dat constant onderhevig is aan verandering? De façade is als een landkaart, een vaste omlijning voor iets, een identiteit die zich niet zo makkelijk laat definiëren. Zoals de platte landkaart in de buik van de iguana een kleverig bol geworden moet zijn. We proberen onze positie te bepalen, maar eigenlijk is het onmogelijk precies te weten waar we zijn en vooral wie we zijn, lijkt Venema ons in zijn werk duidelijk te willen maken. Achter de façade van uiterlijke schijn wacht een complexe .
Photographs courtesy of P/////AKT, Amsterdam
Façade, Wouter Venema, P/////AKT, Amsterdam, 14.01 t/m 11.02.2018
Lotte van Geijn
is beeldend kunstenaar en schrijver
