metropolis m

De aard van de utopie wordt gevormd door haar ongrijpbaarheid; ze lijkt soms dichtbij, maar is nooit hier en nu. Een betere wereld is altijd in constructie en nooit af. De gebouwen lijken in de films in deze tentoonstelling dan ook continu in de steigers te staan. SOON zet de toon voor de rest van de tentoonstelling waarin Van der Put de botsing tussen het bouwen aan een utopie en de alledaagse realiteit centraal zet. Wanneer deze clash precies plaatsvindt, blijft ongrijpbaar; heden, verleden en toekomst worden kundig met elkaar verweven. In de hoofdfilm Mall of Europe (2018) speelt Van der Put met formele elementen als abstractie en ritme, maar het gaat vooral om dat wat de aaneenschakeling van historische, hedendaagse en toekomstbeelden van de Brusselse modelwijk oproept. De constante is het bouwen aan een betere wereld. Het is opvallend hoe weinig heden, verleden en toekomst soms van elkaar verschillen; nieuwe bouwplannen met dezelfde moderne esthetiek van glas en beton worden afgewisseld met foto’s van vervallen modernistische flats die in het heden onleefbaar bleken. Deze architectuurbeelden worden afgewisseld met foto’s van pretpark Mini Europe, een vakantiebeurs en een oriëntalistisch paviljoen van de wereldexpo. Daaruit spreekt ons vermoeden dat het elders altijd beter is, het gras is tenslotte altijd groener bij de buren.

Het oriëntalistische verzinsel genaamd het Chinees Paviljoen dat koning Leopold II liet bouwen (met geld verdiend aan de toenmalige Belgische kolonie Congo) figureert in meerdere films in de expositie. Het gebouw is een getuigenis van de wereldvisie van de koning waarin de ander zowel projectie van een exotisch ideaal is als grondstof beschikbaar voor agressieve kolonisering. Beelden van een reisbeurs waarin mensen hunkerend naar vakantiebestemmingen kijken, komen ook terug in Mall of Europe. Op een van deze foto’s zien we een beursstand met op de wand de tekst ‘comfort beyond your imagination’. Laat het maar aan de reclamewereld over om te kapitaliseren op de utopie en ons schijnbare onvermogen om een betere wereld voor te stellen. Dergelijke toevallige vondsten krijgen grote poëtische betekenis in de films van Van der Put.

De werken van Van der Put komen mooi tot hun recht in de expositieruimte van Tale of a Tub (waar op het moment van mijn bezoek een lekkage in de kelder wordt gerepareerd) die wordt omringd door de moderne architectuur van het Justus van Effencomplex. Het complex bevindt zich ook nog eens in Spangen, een van de armste wijken van Nederland die dringend aan een opknapbeurt toe is. Van der Put becommentarieert in deze tentoonstelling echter niet alleen de maakbaarheid van onze stedelijke omgeving, maar toont ook op subtiele wijze de krachten die daarop van invloed zijn zoals geschiedenis, kapitaal en ideologie. De geest van het modernisme doolt in deze tentoonstelling nog steeds rond, zowel als slachtoffer van en als verantwoordelijke voor historische vooruitgang.