metropolis m

Ik stap door de plastic lamellen en kom in een vreemde omgeving die ik op het eerste gezicht – en toegegeven vrij bot – zou omschrijven als een mix tussen de Intratuin, Burgers’ Bush en een minimalistisch computerspel uit de jaren 80. Er staan namelijk ontelbaar veel planten, de luchtvochtigheid is behoorlijk hoog en alle wanden en het plafond zijn wit en voorzien van een neonkleurige grid. Die onomstotelijke sporen van mensenhanden benadrukken het geconstrueerde van dit ‘woud’, waardoor je er niet aan ontkomt om na te denken over de invloed van de moderne mens op de wereld. We zetten immers alles naar onze eigen hand en behandelen de aarde veelal als een ondergeschikte aan onze behoeften. Die menselijke sporen liggen hier ook vrij letterlijk: in het zand zijn de voetstappen van eerder bezoekers te zien, die leiden naar een bankje. Ik besluit plaats te nemen en de omgeving eens goed in me op te nemen.

Het lijkt wel een optische illusie waarin je twee dingen kunt zien. Het ene moment zie ik vooral de constructie van de tentoonstelling en daardoor denk ik aan hoever de verwoestende hand van de mens reikt. Daarbij voelt het ergens ook een beetje ongemakkelijk om in een zeventiende-eeuws pand te zitten die lagen van een gebied weerspiegelen die in die tijd ook juist zo veelvuldig zijn leeggeroofd. Het volgende moment laat ik al die zware connotaties ver achter me en begeef ik me in een bizarre en ook wel aangename wereld waar de elementen die ik ken zijn losgezongen van hun ‘normale’ context en samen een compleet nieuwe omgeving vormen. Het neonkleurige raster roept associaties op met de stad, de enorme plant oogt spiritueel en bezield. De warmte zorgt ervoor dat je in een behaaglijke toestand terechtkomt en doordat de nieuwe omgeving zo vreemd is, kom je haast in een hallucinerende toestand. De tijd rekt uit en je kunt er oneindig zitten sluimeren.

Waar de ruimte beneden compleet overwoekerd is door de tuin van Zerbini, is de ruimte boven volledig leeg gelaten door Dominique Gonzalez-Foerster. Deze kunstenaar onderzoekt de impact van ruimtes op je geheugen en je gemoedstoestand met allerlei site-specific installaties. Je mag Promenade 2 pas betreden als je je schoenen hebt ingeruild voor sloffen, waardoor je ontspannen naar binnen stapt. Daar is niets anders dan het geluid dat via boxjes op het plafond naar beneden dwarrelt. Het is het geluid van een tropische regenstorm in de jungle, maar helaas staat het geluid als ik er ben heel zacht, waardoor het overdonderende effect niet overkomt. Het zou fijn zijn om rond te lopen in die lege witte ruimte, met één van je zintuigen in een enorme plensbui en met je verbeelding in het oerwoud. Een lege ruimte waar elementen aan je trekken, maar hoe hard ik mijn best ook doe, ik kom niet verder dan het fysieke.
 

Verderop hangt een virtual reality bril in een cirkel. Het is één van de twee werken van Daniel Steegmann Mangrané. In Phantom kun je rondkijken en -stappen in een zwart/wit scan van het regenwoud. In de donkere ruimte daarnaast draait de film Spiral Forest: waar je door de lens van een camera die oneindig ronddraait kijkt naar een klein stuk bos. Bomen komen voorbij, tollen rond en worden scherp en onscherp. Het werkt enorm hypnotiserend om in het donker niet in een slaaptoestand terecht te komen. In de (schitterende) publicatie lees ik ook dat de tentoonstelling bewust is opgebouwd naar de verschillende fases van een slaapcyclus om een soort droomstaat te creëren.

Het is jammer dat er van de publicatie weinig terug te zien is in de tentoonstelling, want deze bevat een laag – die ik zelf niet uit de tentoonstelling haal. In het boek is namelijk niet alleen in woord en beeld ruimte voor de deelnemende kunstenaars, maar ook voor socioloog en filosoof Bruno Latour en antropologen Eduardo Kohn en Eduardo Viveiros de Castro. Alle drie hebben ze veel onderzoek gedaan naar en met de oorspronkelijke bewoners van het woud en zo nemen ze je mee in een diepere laag van het woud en waar het voor staat. Zo leer ik dat de bewoners van de Amazone heel anders kijken naar dromen dan wij in het Westen. Waar westerlingen het vaak zien als een omgekeerde realiteit, zien zij het als een verlengstuk van de werkelijkheid die diepe waarheden kan blootleggen. En dat is juist waar het voor mij niet raakt, wellicht is het mijn westerse gejaagde blik: ik blijf hangen in die vreemde omgekeerde realiteit, in plaats van dat ik raak aan diepe innerlijke droomwerelden. Daarbij bekruipt me ook steeds het gevoel dat de fysieke immersieve kant van de tentoonstelling zwaarder weegt dan de geestelijke immersieve ervaring. Zo vond ik het bijvoorbeeld interessant om even te zitten in een schilderij van Zerbini, maar ik had er graag ook een gezien in een klassieke museale setting. Al was het maar om het verschil in impact zelf te kunnen duiden.

Dreaming Awake doet me op een bepaalde manier ook denken aan het werk One and three chairs van Joseph Kosuth. In dit wereldberoemde werk toonde hij een stoel in drie delen: als een fysiek object waar je op kunt zitten, als een visuele vertaling van de stoel in de vorm van een foto en een omschrijving van een stoel in een woordenboek die in je verbeelding tot leven komt. Samen vormen ze tegelijkertijd één stoel en het eigenlijke kunstwerk. Dreaming Awake toont de dromerige bezwering van de jungle in drie lagen: als een spiritueel woud waar je rustig kunt zitten, een visuele vertaling in de vorm van een virtual reality/film en als het geluid dat door je geest met beelden, herinneringen en gevoel wordt aangevuld. Samen met de publicatie vormen ze één mentale jungle die niet voor iedereen even toegankelijk is, maar waardoor je wel begint te verlangen naar die krachtige droomstaat.