metropolis m

Steinar Haga Kristensen, Etablissement d’en face“Somewhere in Between. Contemporary Art Scenes in Europe” at BOZAR, Brussels, 2018, foto Philippe Degobert, cortesy Bozar

Vijf onafhankelijke artistieke huizen, 104 kunstwerken van 74 kunstenaars en 25 curatoren. Levert dit een goeie tentoonstelling op? BOZAR stort zich op de kleinere kunstcentra in Europa, maar wat is hiervan de bedoeling?

‘Het is te veel!’ was het meest gehoorde commentaar op de opening van Somewhere in Between. In de rechter benedenvleugel van Bozar staat een veelheid van werken bijeen gestouwd. Zodanig veel dat het op de opening talrijk aanwezige publiek zich treuzelend zigzaggend door de zalen heen moest werken.

Nu hoeft veelheid of een overdosis niet per se slecht te zijn. Het kan uiteraard ook erg opwinden! Een goed voorbeeld hiervan biedt Bozar deze maanden overigens zelf: in de zalen ernaast straalt (en beklemt) AA SSCHMMETTRROOSSPPECCTIVVE van Charlemagne Palestine. De naar Brussel verkaste Amerikaanse geluids- en performancekunstenaar vulde de Antichambres van Bozar van de vloer tot de nok met knuffelbeesten, glitter, psychedelica, boeddhistische verwijzingen, bezwerende muziek en schots en scheef geëtaleerde video’s. Palestine bedwelmt.

Maar wat betekent dit hier? In Somewhere in Between staan erg verschillende werken van uiteenlopende makers kriskras door elkaar – een paar uitzonderingen niet te na gesproken. Om een kunstwerk te laten spreken, moet het eerst kunnen ademen. Als werken samen staan, hoort volgens het (ongeschreven) boekje er een (aanleiding tot een) dialoog tussen hen te bestaan.

Life Sport, Etablissement d’en face“Somewhere in Between. Contemporary Art Scenes in Europe” at BOZAR, Brussels, 2018, foto Yannick Sas, courtesy Bozar

Er was ook een avond met lezingen en debatten. Maar Variations of Vulnerability was evenzo verwarrend, waardoor ik nog steeds niet weet wat dit project eigenlijk wil communiceren, overbrengen of bewerkstelligen.

Toegegeven: het heeft een tijdje geduurd eer ik aan deze recensie begon te schrijven. Ik voel immers veel sympathie voor de deelnemende organisaties, en veel van de betrokkenen zijn niet enkel collega’s maar ook vrienden. En dan dit. Deze tentoonstelling wringt niet enkel tegen, ze verwart me. Ze laat me achterwege. Ik ben drie keer gaan kijken en drie keer kwam ik quasi-gedeprimeerd naar buiten.

‘It’s not about being against the institution. We are the institution. It’s a question of what kind of institution we are, what kind of values we institutionalise, what forms of practice we reward, and what kind of rewards we aspire to.’  Andrea Fraser, From the Critique of Institutions to an institution of Critique (2005)

Aldus de openingsquote in het magazine dat de deelnemende instituten maakten.  Bozar gaf carte blanche aan Etablissement d’en face, Komplot en La Loge (Brussel), KASK, Kunstenbibliotheek en studenten Curatorial Studies (Gent), Kim? Contemporary Art Center (Riga), Bunkier Sztuki Gallery (Kraków) alsook aan curator Michal Novotný (Futura, Praag). Die laatste reikt in de tentoonstelling ‘zijn visie op de Oost-Europese kunstscene’ aan.

Maar dekt deze constellatie de ondertitel Contemporary Art Scenes in Europe? Lijkt dit niet op een allegaartje, of op zijn minst op een vreemde combinatie? Waar wil Somewhere in Between in heen? Volgens de perstekst initieert deze tentoonstelling ‘een bijna atypische institutionele dialoog tussen werelden die van elkaars bestaan op de hoogte zijn, maar de facto los van elkaar functioneren. Het instituut BOZAR en de onafhankelijke kunstruimtes die deze zomer te gast zijn verhouden zich in een subtiele wisselwerking tot elkaar en vinden elkaar voor het eerst in een grootschalig gemeenschappelijk project.’ Ah, het instituut versus de onafhankelijken? Rondkomen versus krabben om te blijven bestaan? Is het establishment versus underground? Zoiets dan? En waarom willen deze alternatieve organisaties plotseling meespelen in het grote, voor dit soort initiatieven weinig geschikte Bozar? Waarom zijn precies deze organisaties uitgenodigd? Gaat het hier wel om een pure carte blanche of bestaat er een hidden agenda?

Installatie Komplot, foto Yannick Sas, courtesy Bozar

Darja Bajagić, Ex Axes - Underage, Orient“Somewhere in Between. Contemporary Art Scenes in Europe” at BOZAR, Brussels, 2018, foto Yannick Sas, courtsey Bozar

Laat ons van het goede uitgaan. De tentoonstelling begint lang niet slecht. Etablissement d’en face presenteert Tutti Frutti: een overzicht van de Brown Period van Steinar Haga Kristensen, een prestentatie van LIFE SPORT (een sweatpants shop) en een installatie van Abel Auer met de mooie titel Our ignorance of history causes us to slander our own times. De drie kunstenaars kregen netjes aparte zalen.  Steinar Haga Kristensen stouwt zijn ruimte behoorlijk vol. Keramiek, tapijt, olieschilderijen en videowerken staan op sokkels van kartonnen dozen, hangen aan de muren en het plafond, bevinden zich dichtbij het parket. Kristensens gevatte opstelling getuigt van een sociaalpolitiek activisme en van een grote kennis van de kunstgeschiedenis.

Verderop in het parcours kiest La Loge voor een uiterst sobere opzet. Aan de muren zijn teksten geplaatst van de lezingen die Hanne Lippard, Michael Van den Abeele, Andros-Zins Browne en Andreas Angelidakis er de afgelopen maanden gaven (in de shop ook verkrijgbaar als magazine). In de ruimte kan je via luidsprekers de makers hun tekst horen voorlezen. De geëngageerde teksten gaan van mijmeringen over verhaalvertellen tot absurd komische situaties.

Bij de presentatie van Komplot, School of Curating begint Somewhere in Between te ontsporen (of haar ware vorm te tonen?). Hier lijken de ruimtes meer op een salon, op een art fair, maar dan eentje zonder booths. Komplots presentatie heet Disorder. Een gevatte titel? Het lijkt eerder op een excuus om van alles bij elkaar te smijten. Ook heeft elk werk zowat zijn eigen curator – hebben die wel overlegd, hebben die elkaar ooit gezien? We zien een sculptuur gemaakt uit (al dan niet gebruikte) tampons, keramiek, textiel en skeletten en schedels van dieren dat een paar voorstelt (Erik and Maria van Kris Lemsalu & Aili Vint, 2016) voor een roterende ficus en een grote murale houtskooltekening (Flowcharts for Labradoodles, Jaakko Pallasvuo & Viktor Tomofeev, 2018). We zien sculpturen en installaties allerhande. Er staan objecten in klei, op de grond liggen beschilderde dekbedden, aan de muur schettert een video.Moeilijk te ontrafelen wie wat hier bijdraagt, laat staan wat de werken willen zeggen of wat deze Disorder wil commmunniceren. Of tenzij het enkel dat wil zijn: een rommeltje. Missie geslaagd.

Ook de presentatie van KASK is onoverzichtelijk en onduidelijk. In dit onafhankelijke overzicht wat Somewhere in Between wil brengen – toch? – duiken bovendien plots erg grote garnalen op: in de wirwar van zaken hangt het acrylschilderij Heterogene concurrentie (1968) van wijlen Raoul De Keyser; Dan Perjovschi kreeg drie muren in een afgebakende ruimte er om zijn – bekende en nieuwe – cartoons aan te brengen.

The Residential Art Space invites Dan Perjovschi, Curatorial Studies KASK“Somewhere in Between. Contemporary Art Scenes in Europe” at BOZAR, Brussels, 2018, foto Yannick Sas

Fremdkörper, non normative body and voice mapping, Curatorial Studies KASK“Somewhere in Between. Contemporary Art Scenes in Europe” at BOZAR, Brussels, 2018, foto Yannick Sas, courtesy Bozar

Rest nog de presentatie van Michal Novotný, ‘zijn visie op Oost-Europese kunst’. Novotný doopte zijn luik Orient – naar eigen zeggen ‘a joke, actually’ (de curator in gesprek met Valentinas Klimašauskas, opgenomen in het magazine). Ook vernemen we dat dit deel van de tentoonstelling een meditatie wil vormen op de Oost-Europese identiteit die in een onzekere positie kwam na de eenmaking. Of nog: ‘Built on expectations, desires, stories, experiences and stereotypes, it stages a drama that takes the viewer through five genre scenes following the historical dialectics of the region’s development since the end of 1980s. A muddle of most ironic and most earnest intents for creating the new museum of (in)famous national histories.’ Wat een flauwekul. We krijgen gewoon een verstikkende opstelling voorgeschoteld van een allegaartje van objecten. Dit is het soort van presentatie die de nieuwsgierige-toevallig-passerende bezoeker meteen weer voor jaren uit het museum jaagt (of uit eender welk instituut). Ook ik zie door de bomen het bos niet. Ik zie geen werken of zingeving meer. Ik zie enkel dingen. Ik jaag me door een parcours en zie plastic tuinstoelen waaraan pruiken hangen, verwrongen staaldraad met plastic planten en neonlampen, een volle asbak, hakbijlen waarop portretten van wulps-agressieve vrouwen geschilderd zijn. Her en der is er een letterlijk politieke verwijzing. Of toch niet? Wat betekenen die foto’s dan van die middle aged man met ringbaard die in een kantoor bloemen ontvangt, speecht voor een microfoon in de straat en danst op een of andere receptie? ‘Despite the harsh irony, this exhibition believes it will help the“wayward children of Europe to finally grow and return to the European home once again, but also consider home as being more celebratory than self-congratulatory and more fraternal than patronising’, aldus de samenstellers. Ik zou het graag anders willen formuleren. Somewhere in Between – en nog meer Orient – pretendeert veel maar presteert bijzonder weinig. Dit project wil rock ‘n’ roll zijn maar kan niet eens swingen. Deze tentoonstelling wil er op in hakken maar raakt bij lange niet over de sloot.

Exhibition view LOOK, La Loge “Somewhere in Between. Contemporary Art Scenes in Europe” at BOZAR, Brussels, 2018, foto Yannick Sas

Somewhere in Between, BOZAR, 20.6 t/m 19.8.2018

Recente artikelen