metropolis m

Sjoerd Houben, R During One, 2016 uit de serie No Pleasure Cruise, 2018

Niet geheel onverwacht is de constructie van identiteit en de digitale samenleving hot onder jonge kunstenaars. Bij Marres is nu het werk te zien van een selectie jonge, net afgestudeerde kunstenaars die kritisch en activistisch op zoek zijn naar hun plek in de wereld. Dit alles met behulp van ASMR, twerken en gezichtsbedrog.

In de groepstentoonstelling Good Intentions zijn werken van zeventien kunstenaars die afgelopen zomer van een kunstacademie uit Nederland, België en Duitsland afstudeerden, samengebracht. Ieder jaar nomineert Marres curatoren die stad en land doorkruisen om alle eindexamenexposities te bezoeken. De curatoren van dit jaar, Marian Cousijn, Anne Ruygt en Bertan Selim, hebben jonge kunstenaars uitgekozen met een flinke gemene deler: de constructie van de eigen identiteit in de huidige hyperindividualistische samenleving.

De zeventien jonge kunstenaars geven allemaal commentaar op hun (ingewikkelde) positie in de hedendaagse samenleving. Via allerlei media, van fotografie, beeldhouwkunst, film, installaties tot performance, wordt er gereflecteerd op de complexiteit van identiteit die door hedendaagse problematiek als migratie, culturele toe-eigening, individualisme, privileges en assumpties niet makkelijker wordt. De samengebrachte werken zijn jong en fris, maar ook confronterend en verontrustend, en hoewel grappig en persoonlijk ook kritisch en pijnlijk herkenbaar.

De titel van de tentoonstelling is ontleend aan het videowerk Good Intentions (2018) van Liesel Burisch, die Louise Kjølsen portretteert: een Deense activiste die twerken als feministische daad bevraagt. Dat het een ongemakkelijk videoportret is, werd nog duidelijker toen er naast mij een vrouw van eind zeventig kwam zitten. Ze knikte afkeurend toen ze een jonge vrouw in een nietsverhullend pakje met haar billen zag schudden. Naast mijn ongemakkelijke, deels instemmende glimlach, besef ik dat dit juist hetgeen is waar Burisch ons op wijst: de tegenstrijdigheid van de manier waarop vrouwen naar andere vrouwen kijken. Kan twerken dan toch dienen als vorm van hedendaags verzet?

[blockquote]Dat het een ongemakkelijk videoportret is, werd nog duidelijker toen er naast mij een vrouw van eind zeventig kwam zitten. Ze knikte afkeurend toen ze een jonge vrouw in een nietsverhullend pakje met haar billen zag schudden

Liesel Burish, Good Intentions, 2018

In de lange hal schijnt veel licht op de aan weerszijden van de muur opgehangen foto’s van Sjoerd Houben van het project No Pleasure Cruise (2018), waarmee hij afstudeerde aan KASK in Gent. Houben laat zien hoe mensen op verschillende manieren geluk nastreven: door het bezoeken van een yoga retraite in India, het nemen van een tattoo, het opspuiten van lippen, maar daartegenover zet hij ook de schoonheid van het leven, van geboorte tot ouderdom. Hij beschouwt ‘gelukkig-zijn’ als een complex fenomeen (in tegenstelling tot het ‘World Happiness Report’ waar jaarlijks gemeten wordt welk land het gelukkigst is), en de verschillende uitingen van geluk contrasteert hij als stereotyperingen met elkaar. Uiteindelijk wordt de vraag wat geluk precies is, opengelaten net zoals de vraag of je dat gevoel überhaupt kan overbrengen op een foto. Het is juist die laatste vraag die blijft wringen.

Voortdurend hoor je sissende en snerpende geluiden in de hal. Het zijn geluiden die Bert Snaterse maakt om zijn kat te lokken. In Good Intentions wordt Snaterse’s geluidswerk Lok (2018) juist ingezet om voorbijgangers de tentoonstelling binnen te lokken. Reeds binnen, word ik echter verleid door de installatie van keramieken ijsjes van Pavel Balta, waar ruim honderd verschillende soorten, elk in andere uitvoering, de wand sieren achter een ouderwetse ijskraam. Het is verleidelijk om de vriezer te openen en een ijsje uit te kiezen, tot ik me herinner dat dit natuurlijk niet is toegestaan in een tentoonstellingsruimte.

Door het manipuleren van de perspectivische ruimte of juist van het beeld - wat er nu precies gemanipuleerd wordt, blijft onduidelijk - zorgt ervoor dat echt en onecht niet meer van elkaar onderscheiden kunnen worden. Is alles dan een illusie van de werkelijkheid? 

Kim Nuijen, Original copy, number I: a reversed depth, 2018

In een van de eerste ruimtes op de benedenverdieping prikkelt het werk van Kim Nuijen, die het overdadige en glamoureuze van de Barok in verband brengt met de hedendaagse oppervlakkigheid van social media zoals gekunstelde Instagram-profielen. In de video-installatie Original copy number I: a reversed depth heeft Nuijen de barokke muurschilderingen in het Palazzo Rosso in Genua gefilmd, de klassieke vorm van het manipuleren van perspectief, het trompe l’oeil, wordt zo naast het postmoderne begrip van hyperrealiteit van Jean Baudrillard gelegd. Door het manipuleren van de perspectivische ruimte of juist van het beeld – wat er nu precies gemanipuleerd wordt, blijft onduidelijk – zorgt ervoor dat echt en onecht niet meer van elkaar onderscheiden kunnen worden. Is alles dan een illusie van de werkelijkheid? Als kritiek op de versmelting tussen mens en machine toont de Nuijens video-installatie number II selfie hand anatomy (2018) een vertraagde loop van een hand tijdens het maken van een selfie, als visualisatie van de autonomie van de ‘selfiehand’.

De werken van Eric Patel, Constance Proux en Anna Rubbens vallen een beetje uit de toon in relatie tot de gehele tentoonstelling. Zo vult de video-installatie Unhappy is the land… (2018) van Constance Proux een hele ruimte met tien schermen van mensen die poseren als contrarevolutionaire generaals en heroïsche rebellen. In de ruimte daartegenover zijn de werken van Eric Patel en Anna Rubbens geplaatst. Hier gaat het over de ‘ander’ als buitenstaander. Patel kijkt kritisch naar de nalatenschap van het kolonialisme, door het etaleren van mensen en dieren, als exotisch en  wild in de negentiende eeuwse wereldtentoonstellingen, kritisch onder de loep te nemen. De twee ruimtes vullen elkaar niet helemaal aan: de kleurrijke, nauwelijks onveranderlijke etsen van Rubbens en de ruwe, materiële installatie van Patel werken esthetisch gezien niet samen en beide komen daardoor jammer genoeg niet tot hun recht.

Op de bovenverdieping laat de fotoserie The Appleseed Necklace (2016-2018) van Alexey Shlyk DIY-oplossingen, van in elkaar geknutselde kamerplanten tot halters van bakstenen, zien die ofwel als kritiek op de consumptiemaatschappij of als overlevingsstrategie worden neergezet. Daarnaast ligt de felle neongele installatie van Susanne Khalil Yusef: een vliegend tapijt met een levensgrote nabootsing van een Israëlische militaire drone met boze ogen, welke een weergave is van de pijnlijke realiteit van de politieke situatie waar zij uit vertrokken is.

Nimrod Karmi, Untilted, 2018

De multimediale installaties van Joris Verleg en Elena Aya Bundurakis laten zien hoe hedendaagse, technologische ontwikkelingen en sociale media onethisch, surrealistisch en ook vervreemdend werken. De kakofonie aan stemmen van vloggende kinderen die met smartphone hun leven vastleggen en daar miljoenen views op YouTube mee behalen, samengebracht in Verlegs My First Vlog (2018), is maar even dragelijk. Twaalf smartphones tonen de openingsbeelden van verschillende vlogs, de stemmen vloeien door elkaar heen, elkaar imiterend, wat een maar al te treffend portret van de YouTube-generatie schetst. In de ruimte daarnaast laat de installatie Eating Magma (2017-) van Elena Aya Bundurakis een vreemd, tintelend gevoel in je lichaam achter. Ze speelt found footage-beelden, foto’s en tekeningen op een ouderwetse Akai beeldbuis televisie achter elkaar af op een ASMR-manier. ASMR staat voor Autonomous Sensory Meridian Response: een bepaalde gevoelssensatie die kan worden opgewekt door visuele en auditieve prikkels. De beelden van een lopende band vol met koeien, de flexibiliteit van een placenta vlak na de geboorte en het roeren van slagroom, verwijzen allemaal naar de identiteitskwestie rondom het Antropoceen. Het is eenzelfde soort complexiteit rondom het construeren van je identiteit die deze nieuwe generatie kunstenaars ons toont, evenals de lastige taak staande te blijven in een hyperrealistische wereld.

Sjoerd Houben, R During One, 2016 uit de serie No Pleasure Cruise, 2018

Susanne Khalil Yusef, Tussen wal en schip voor Jaffa, 2018

Alexey Shlyk, Green Corner, 2017 uit de serie The Appleseed Necklace, 2016-2018

Constance Proux, Unhappy is the land..., 2018

Anna Rubbens, Metamorfose van een schouwspel, 2017-2018

Alle foto’s: Gert Jan van Rooij

Currents #6: Good Intentions, Marres, Maastricht, te zien tot en met 10.02.2019

Nadeche Remst

is kunsthistoricus

Recente artikelen