metropolis m

montage van twee werken, links Making Wafles for ‘Blind Bites’, 1976 en rechts Human Hand, 1972, privécollectie

Het werk van de Roemeens-Britse ‘kunstenaars kunstenaar’ Paul Neagu, dat wordt geëxposeerd bij Parts Project in Den Haag, raakt aan een zeer actuele interesse: de mogelijkheid (zo niet noodzaak) van beeldende kunst om niet alleen maar het oog maar alle zintuigen aan te spreken. 

De Roemeens-Britse Paul Neagu (1938-2004) mag dan wel een belangrijke conceptuele kunstenaar zijn en bekend staan als de fantastisch orerende docent die een generatie kunstenaars, onder wie Tony Cragg, Antony Gormley en Anish Kapoor – beter bekend als de New British Sculpture Movement – in grote mate beïnvloedde, toch ziet het Nederlandse publiek zijn werk niet vaak.

Bij Parts Project in Den Haag is er nu een overzicht van zijn werk ingericht, onder de titel Anthropocosmos – Cees van den Burg, oprichter van Parts, spreekt van een geschiedenisles. Het is het elfde project van de in 2016 opgerichte kunstruimte, die zich onderscheidt door werk te tonen vanuit het perspectief van de verzamelaar en zich daarbij tot doel stelt kunstenaars die in Nederland in de vergetelheid zijn geraakt een podium te bieden.

De huidige tentoonstelling is tot stand gekomen in samenwerking met curator Maria Rus Bojan, die samen met Cees Hendrikse het werk van Neagu al jaren volgt. Er is ook werk te zien uit de collecties van Ovidiu Sandor, Mircea Pinte en Mihai Nazarie uit Roemenië en Artur Trawinski en Irmina Nazar uit Frankrijk.

In drie stadia wandel je langs sculpturen, tekeningen, registraties van performances, kleine installaties, wiskundige berekeningen en schilderijen van Neagu’s hand die het menselijke in relatie tot de wereld verbeelden. In het eerste deel zijn registraties van performances te zien waarin Neagu de lichamelijkheid van de mens bestudeert, in het tweede aquarellen en tekeningen die getuigen van zijn interesse voor zuivere meetkunde en filosofie, en in het derde Neagu’s tweedimensionale en sculpturale experimenten met de mens als wiskundig model die is opgedeeld in rechthoeken en vierkanten. Er is ook een reproductie van zijn Palpable Art Manifest! (1969) aanwezig, waarin Neagu oproept tot een kunstvorm voor alle zintuigen. 

[blockquote]’You can take things in better, more completely, with your ten fingers, pores and mucous membranes than with only two eyes’

Paul Neagu - Palpable Art Manifesto, 1969

Paul Neagu, The Cake Man, 1970, privécollectie

In het ‘Palpable Art Manifesto!’ stelde de kunstenaar ’the eye is fatigued, perverted, shallow, its culture is degenerate, degraded and obsolete, seduced by photography, film, television.’ Kunst moest daarom het primaat van het visuele opgeven ‘and must move towards an organic and unified aesthetic that will make use of senses that are still fresh, pure.’ Neagu schrijft ‘you can take things in better, more completely, with your ten fingers, pores and mucous membranes than with only two eyes’ (bron Tate website). Begin jaren zeventig maakte hij tal van dit soort voelbare objecten, waarvan er enkele in de tentoonstelling te zien zijn.

In Den Haag hangen ook hangen kleine foto’s uit de performanceseries Cake Man en Blind Bite die Neagu tussen 1969 en 1976 in Roemenië en Schotland uitvoerde. In Blind Bite werden bezoekers uitgenodigd om in een rituele ceremonie een wafel te eten met een antropomorfe structuur; het toont de interesse voor geloof en mystiek die Neagu in het tweede en derde stadium verruilt voor wetenschap en filosofie.

Een belangrijk onderdeel in Den Haag vormt Neagu’s decennialange onderzoek naar de ‘anthropokosmos’, waarmee Parts Project kiest in te zoomen op de filosofische en wiskundige kant van Neagu. De kunstenaar onderzocht zijn leven lang de menselijke maat in verhouding tot de ruimte – de directe, tastbare omgeving tot en met de kosmos – en omgekeerd, de ruimtelijke verhoudingen in de menselijke maat. Neagu’s kosmos krimpt en dijt tegelijkertijd uit, wat zijn oeuvre zowel herkenbaar als vervreemdend maakt.

Kenmerkend zijn de collage The Man 100 Cells (1969), de inkttekening Cake Man (1969) en in het tactiele werkje Cake Man (1970), een houten doosje met een tekening en vilt erin, waarbij de menselijke figuur nietig en klein is afgebeeld. Achterin de tentoonstelling worden ledematen juist opgeblazen tot het formaat van steden en werelden, zoals in de aquarel Human Foot (1972), de krijttekening Human Hand (1972) en Anthropocosmos Loop (1980), een stadsplattegrond die uit dezelfde vakjes bestaat als Neagu’s menselijke figuur.  

Grootste blikvanger in Parts Project is Open Monolith (1984). De circa tweeëneenhalve meter brede en anderhalve meter hoge cirkel die vervlochten is met een vierkant staat in verschillende religies voor een kosmische orde. Het object is deels opengebroken en rust op een driepoot, de zogenaamde hyphen. De hyphen staat voor de essentie van Neagu’s artistieke filosofie. Het is enerzijds een verwijzing naar het traditionele Roemeense krukje met drie poten en andere vertrouwde voorwerpen uit zijn jeugd, zoals de schoenmakersleest van zijn vader of een meetapparaat dat Neagu gebruikte als topograaf. Anderzijds is het een verwijzing naar de continue interactie van een drie-eenheid van elementen: de rechthoek, cirkel, driehoek. De driehoeksvorm is niet enkel het resultaat van vormonderzoek naar de onderlinge samenhang van geometrische vormen maar in meer symbolische zin een weergave van Neagu’s onderzoek naar een allesomvattend kunstuniversum.

   

Neagu onderzocht de menselijke maat in verhouding tot de ruimte – van de directe, tastbare omgeving tot de kosmos – en tegelijkertijd zocht hij naar de ruimtelijke verhouding in de menselijke maat

Tentoonstellingsoverzicht. Paul Neagu - Antropocosmos, Parts Project. 

Paul Neagu, Nine Catalytic Stations, 1975-1987. foto: Jhoeko

Paul Neagu, Full Moon Hyphen, 1984. foto: Jhoeko

Neagu’s sculpturen werken hypnotiserend. In de houten Full Moon Hyphen (1988), de met linnen en aluminium bewerkte houten Wall Hyphen (1983-84) en de bronzengroep Epagoge (1994) komt Neagu’s favoriete archetype-vorm in verschillende vormen en met veranderende eigenschappen terug. In Full Moon Hyphen buigt Neagu de zijden van de driepoot dusdanig dat een rechthoek met halve cirkels ontstaat. Wall Hyphen oogt als startpunt van een zeer gecompliceerde figuur die in het brein van de bezoeker – met enige verbeelding – rijkelijk vertakt.

De negen hyphens in Epagoge lijken in mijn ogen nog het meest op het gereedschap van een alien met een liefde voor Russisch constructivisme, maar hvoor Neagu zijn het sculpturale verkenningen van zijn zoektocht naar ‘palpable sculptures’, structuren die nieuwsgierigheid genereren bij de bezoeker en tonen hoe nieuwe vormen kunnen ontstaan als de beeldhouwer niet (alleen) voor het zicht maar ook voor de tast ontwerpt. 

Tentoonstellingsoverzicht. Paul Neagu - Antropocosmos, Parts Project. 

Alle werken ©The Estate of Paul Neagu, All Rights Reserved DACS / Pictoright 2019

Paul Neagu, Anthropocosmos, Parts Porject, Den Haag, t/m 31.3.2019 meer info + pdf publicatie hier
 

Nathalie van der Lely

is schrijver en docent beeldende kunst

Recente artikelen