metropolis m

Julika Rudelius, opening bij Club Solo Breda, foto Atelier La Machine

Julika Rudelius legt machtsstructuren (intiem en politiek) op karakteristieke wijze bloot in haar tentoonstelling bij Club Solo in Breda, met een aantal niet eerder vertoonde werken, waaronder een reeks tekeningen. 

Julika Rudelius (1968) deinst er niet voor terug de samenleving een spiegel voor te houden. De werken die zij momenteel toont in haar presentatie in Club Solo in Breda vormen hier geen uitzondering op. Het werk, grotendeels bestaande uit film, video en performances, behandelt thema’s in de hedendaagse samenleving zoals geld, emotionele afhankelijkheid, macht en machtsmisbruik. De situaties die zij creëert, zijn zeer herkenbaar. Het zijn stereotype beelden die een samenleving documenteren en tegelijkertijd de daarin geschetste machtsrelatie subtiel ondermijnen. 

In Rudelius’ expositie in Breda wordt oud en nieuw werk naast elkaar getoond. De benedenzaal is vol schermen gehangen, die verspreid in enkele installaties door de ruimte staan. Geen van de schermen staat met de voorzijde naar een ander. Het geeft de mogelijkheid de werken zonder veel afleiding te bekijken, maar benadrukt ook het sociale isolement in de moderne samenleving, waarin niet met elkaar maar langs elkaar wordt geleefd.

In die zaal wordt het oor meteen geleid naar de video-installatie Rites of Passage uit 2008, tevens het minst recente werk in de tentoonstelling. De video-installatie toont de kern van de hedendaagse politiek: vernedering, indoctrinatie, het opvolgen van bevelen en het luisteren naar de oude generatie. Oude, witte mannen brengen hun kennis over op pupillen. ‘Wees geloofwaardig, ook als je niet de waarheid spreekt.’ ‘Win de harten van hen tot wie je spreekt.’ ‘Het gaat niet om de boodschap, maar om de boodschapper.’ Op de achtergrond wappert de Amerikaanse vlag.

Julika Rudelius, Ridders, 2019, foto Peter Cox, courtesy Club Solo, 

Elf jaar na dato is de retoriek in het werk wellicht nog herkenbaarder. Rites of Passage brengt ons akelig dichtbij de realiteit van het huidige politieke klimaat: de waarheid is niet langer een gegeven, maar subjectief interpreterbare ruilwaar geworden. Politici zijn niet langer de vaandeldragers van de belangen van de massa, maar charismatische pionnen die vooral inspelen op hun eigen belang en dat van de politieke en financiële elite. ‘Het maakt niet uit wat je zegt’, klinkt de stem van de oude, witte man in de video. ‘Je moet er alleen voor zorgen dat mensen je volgen.’

Ridders (2019), de meest recente video van Rudelius, gaat bij Club Solo in première. De tweekanaalsvideo toont een groep jonge mannen gekleed in zwart, op scooters. In een vaste choreografie rijden zij in cirkels rond en creëren zo patronen op de grond. De voorstelling lijkt in eerste instantie zeer herkenbaar, haast willekeurig: jongeren van diverse afkomst die samenkomen om te praten, te hangen, te roken – met de smartphone nooit ver uit zicht. Het is typisch jongerengedrag, gekenmerkt door willekeur, chaos en vrijheid. Dit staat haaks op de gestructureerdheid van de choreografie die de mannen uitvoeren. In cirkels draaien de jongens om elkaar heen, terwijl binnen de cirkel een van de jongens in tegengestelde richting rijdt.

Julika Rudelius, The Hare, 2018, foto Peter Cox, courtesy Club Solo Breda 

Julika Rudelius, Rited de Passage, 2008, foto Peter Cox, courtesy Club Solo Breda 

De karakters die Rudelius in haar video’s neerzet, roepen herkenning op bij de bezoekers: het zijn personen die uit het echte leven gegrepen zouden kunnen zijn. Zo ook in Ridders. De intimiteit van de portretten van de scooterrijdende mannen gaat echter verloren in de strakke choreografie. Dat wordt benadrukt door de camera die geen grip op hen lijkt te krijgen. De camera probeert met de cirkels mee te bwegen, maar tevergeefs.

De video-installatie kan gezien worden als een commentaar op de maakbaarheid van iemands leven. Is het moderne leven niet ook een choreografie an sich? Voert niet iedereen een dans uit om zich te verhouden tot zichzelf, elkaar en zijn omgeving? In hoeverre is intimiteit mogelijk als wij ons bewegen in formele verbanden? Kunnen we zo wel vodoende bij elkaar binnendringen? Rudelius geeft geen antwoorden op deze vragen, maar roept ze enkel op.

Julika Rudelius, Matters recorded, 2019, foto Peter Cox, courtesy Club Solo Breda 

Julika Rudelius, Matters recorded, 2019, foto Peter Cox, courtesy Club Solo Breda 

Op de bovenverdieping van Club Solo is niet eerder vertoond werk van Rudelius te zien: de tekeningenreeks Matters recorded uit 2019. Op de achtergrond speelt een voice-over die vertelt over de sociale hiërarchie bij leeuwen. De tekeningenreeks brengt onderwerpen in beeld die Rudelius graag had willen filmen, maar waar ze geen toestemming voor kreeg. De onderwerpen lagen te gevoelig: misbruik in de christelijke kerk, oorlogsgeweld of verkrachtingen. Rudelius ziet deze beelden als overgangsrituelen, in aansluiting op de video Rites of Passage die beneden getoond wordt. Zowel de daders als de slachtoffers hebben een mentale en fysieke grens overschreden: terugkeer is onmogelijk.

Rudelius krijgt het voor elkaar om heldere, ondubbelzinnige beelden neer te zetten die ondanks hun sterke politieke lading toch ruimte open laten voor debat 

Julika Rudelius, Smoke, 2019, foto Peter Cox, courtesy Club Solo Breda 

Julika Rudelius, Multiple Skins, 2019, foto Peter Cox, courtesy Club Solo Breda 

Tussen deze expliciete tekeningen hangen andere waarop het sociale gedrag van leeuwen is afgebeeld. De dieren hebben een sterke sociale hiërarchie, waar bepaald gedrag uit voortkomt. De voice-over op de achtergrond gaat hier op door. De schetsen van leeuwen hangen tussen de andere tekeningen in: de scheiding tussen mens en dier verdwijnt langzaam. De rode draad door het verhaal van de leeuw is het gevecht om te overleven. De sociale hiërarchie wordt gehanteerd om het voortbestaan van de soort te garanderen. Bij de mens is deze hiërarchie verstoord. In het huidige politieke klimaat lijkt de overlevingsdrang van de mens een alibi te zijn geworden voor geweld: het is eten of gegeten worden. 

De werken van Julika Rudelius werken bewustmaking in de hand, zonder voor de geschetste sociaal-politieke kwesties hapklare oplossingen te bieden. Soms is het genoeg de kwesties louter aan te stippen en de antwoorden open te laten. Rudelius laat zien hoe waardevol het is in het werk ruimte te laten voor debat. 

Naast de vier werken van Rudelius maakt een presentatie van Koka Ramishvili (Tbilisi, Georgië) deel uit van de expositie. Club Solo werkt samen met het Van Abbemuseum te Eindhoven en M KHA te Antwerpen. Deze musea bieden alternerend een reactie op de solo-expositie met een werk uit hun eigen collectie.

Julika Rudelius, Club Solo, Breda, te zien t/m 03.03.2019

Linda Köke

is kunstcriticus en curator bij kunstruimte Willem Twee

Recente artikelen