metropolis m

Elen Braga bij Regenerate, WIELS, foto: Philippe De Gobert

De deelnemende kunstenaars worden in de groepstentoonstelling Regenerate gepresenteerd als gidsen tijdens de verwarring en onvoorspelbaarheid van de pandemie. Dat kader hebben de ‘jonge’ en ‘opkomende’ talenten niet nodig, vindt Ive Stevenheydens. Hun werk is hoe dan ook indrukwekkend. 

Omwille van de pandemie liep de vorige expo bij Wiels ietwat langer. Risquons-Tout, een naar eigen zeggen “ambitieuze, thematische groepstentoonstelling die het potentieel van overtreding en onvoorspelbaarheid verkent” stond er van midden september 2020 tot eind maart 2021. De tentoonstelling ambieerde de “meest innovatieve en invloedrijke kunstenaars en auteurs die momenteel actief zijn in de Eurocore regio die zich uitstrekt van Amsterdam, Parijs, Keulen, Düsseldorf tot Londen, met Brussel in het centrum” te tonen.

Het uitgangspunt van Regenerate is behoorlijk wollig. De inleidende tekst gaat over de pandemie en het herstel na catastrofes, alsook over ontmoetingen die niet vervangen kunnen worden door online communicatie. Nergens schrijven de curatoren Zoë Gray en Helena Kritis waar deze tentoonstelling precies op doelt. Na enig gepuzzel en gepeins kom ik tot de conclusie dat Wiels met dit project een soort van vervolg aan Risquons-Tout tracht te breien. Dit keer ligt de nadruk echter op een jongere generatie, en ook blijft het speelveld beperkt tot België. 

Voorts stelt de inleidende tekst dat de kunstscène in België weer stilaan op haar plooi komt. “Na elke catastrofe – of die nu door de mens is veroorzaakt, een natuurlijke oorzaak heeft of een combinatie is van beide – staan gemeenschappen klaar om de draad weer op te pakken en opnieuw te beginnen”, zo lees ik. En ook: “Kunstenaars zijn altijd uitstekende barometers geweest voor dergelijke wedergeboorten, hetzij door ons de weg te tonen, hetzij door getuige te zijn van onze verwarring.” Aha, deze tentoonstelling helpt dus een handje? “We willen de kunstenaars na deze moeilijke periode een beetje aandacht en liefde geven,” zegt co-curator Gray 24 mei in het journaal van Bruzz, “voor ons als curatoren was het echt een ontdekkingsreis om na de gaan wat mensen nu in België maken. (…) Waar zijn mensen mee bezig?”. 

[blockquote]Wiels lijkt met dit project een soort van vervolg aan Risquons-Tout te willen breien. Dit keer ligt de nadruk echter op een jongere generatie, en ook blijft het speelveld beperkt tot België

Batsheva Ross, bij Regenerate, WIELS, foto: Philippe De Gobert

Sandrine Morgante bij Regenerate, WIELS, foto: Philippe De Gobert

Eva L'Hoest bij Regenerate, WIELS, foto: Philippe De Gobert

Deze wellicht nobele intentie smaakt wat bitter. Een groepstentoonstelling opzetten is uiteraard keuzes maken. Op wat is deze selectie dan wel gebaseerd? Volgens Wiels gaat het hier om “werken tentoon te stellen die niet de aandacht hebben gekregen die ze verdienen”. Nou, dat lijkt me nogal sterk geformuleerd! Een aantal van deze kunstenaars leverde immers – al jaren of slechts maanden geleden – al erg mooie presentaties (en prestaties!), ook in de Belgische hoofdstad. Een aantal voorbeelden? Sirah Foighel Brutmann en Eitan Efrat hadden al in het najaar van 2014 een solotentoonstelling bij Argos. December 2020 verbaasde Elen Braga menig bezoeker in haar eigen studio met een duizelingwekkende presentatie. Niet lang daarvoor hing ze een handgeknoopt tapijt van een zelfportret van wel 24 meter hoog op aan een van Brussels markante landmarks: de triomfboog van het Jubelpark. Of ook, en kwestie van maar in Brussel te blijven, had het duo Effi & Amir recentelijk screenings en premières in Bozar, Point-Culture en in de galerie van l’ERG (école de recherche graphique). 

Soit, passons. Laten we het over de werken zelf hebben. De tentoonstelling opent op de derde verdieping met vier fraaie schilderijen van Bram Demunter (1993, Kortrijk, woont in Temse). Geschilderd in een vreemdsoortig perspectief en referenties opwerpend naar oude (Vlaamse) meesters, zien we onder meer twee portretten (Forest en Landscape uit 2019-2020) van twee individuen met lang grijs haar (ik vermoed een man en een vrouw) die bovenop dieren staan (een eend en een krokodil). Ze verwijzen volgens de brochure “naar de voorstellingen van heiligen die rondtrokken op de ruggen van magische creaturen”. 

Bram Demunter, bij Regenerate, WIELS, foto: Philippe De Gobert

Eitan Efrat en Sirah Foighel Brutmann bij Regenerate, WIELS, foto: Philippe De Gobert

In het kamertje links ervan tonen Eitan Efrat & Sirah Foighel Brutmann een nieuwe installatie (beiden uit Israël en van 1983, wonen in Brussel). Alleen al als projectie is hun film Meeting a Flower Halfway (2021) een eyecatcher: als scherm doet een ronde, ietwat bolvormige vorm dienst die wat weg heeft van een lens. Het werk draait rond de experimenten van de Zwitserse kunstenaar/genezeres Emma Kunz (1892-1963). We zien een vrouw bloemen en planten manipuleren. De beelden bleeden over naar haar geometrische tekeningen van energievelden. Ik weet niet wat ik hiervan denken moet, maar het oogt wel leuk en kijkt, mede dankzij de soundtrack, lekker weg. Volgens de brochure stelt dit werk “de gebruikelijke perceptie van oorzaak en gevolg, en van dood en reanimatie, tussen vrouw en natuur ter discussie.” 

Even verderop goochelt Cecilia Bjartmar Hylta (1992, Lund, woont in Brussel) met nogal letterlijke connotaties rond crisis en crash. Haar In Calculation of Incoherence (2020) is een collectie van zeventien airbags die, in hun opgeblazen staat, met hars bewerkt werden. Ze liggen door de zaal verspreid op de grond. In vaal geel, vuilwit en blauw zijn het biomorfe vormen die wat weghebben van ingewanden. Ze ogen fragiel en hebben iets ook medisch, iets pijnlijks haast. 

Cecilia Bjartmar Hylta goochelt met nogal letterlijke connotaties rond crisis en crash. Zeventien airbags werden in hun opgeblazen staat met hars bewerkt en liggen door de zaal verspreid op de grond

links: Tom Hallet, rechts: Cecilia Bjartmar Hylta, bij Regenerate, WIELS, foto: Philippe De Gobert

Na de beklimming van het enge trapje naar de kleine vierde verdieping kom ik bij Helen Anna Flanagan (1988, Birmingham, woont in Gent en Rotterdam) en Josefin Arnell (1984, Ljusnedal, woont in Amsterdam). Blood Sisters(2020) is een bewust (?) irritante video waarin een viertal bejaarde vrouwen ontgroeningsrituelen van studenten naspelen. Dicht op de huid gefilmd (en in een Groningse tuin), zie ik ze via een trechter drank bij elkaar binnen gieten. Ook hossen ze achter elkaar (al dan niet in een rolstoel) of spelen ze een kip na. De zin hiervan ontgaat me volledig. Opnieuw zien de tentoonstellingsmakers echter een zekere diepgang. Zo lees ik in de brochure: “Dit werk onderzoekt ook de abjecte lichamelijkheid van een vrouwenlichaam, sociale druk, leeftijd en macht. Het verkent thema’s als vernedering, hiërarchie en schaamte als een manier om gedrag te controleren, een bekende strategie in de huidige pandemie.”

Vanuit de nok van Wiels moet de bezoeker terug door de zaal via de trap naar de tweede etage. Daar gaat volgens de tekst Regenerate in op emotionele stress. “Veel van de op deze verdieping getoonde werken onderzoeken de fysieke en psychologische druk die op ons wordt uitgeoefend, een druk die nog is toegenomen tijdens de huidige pandemie en het daardoor veroorzaakte sociale isolement.” Poeh, dit begint me te vervelen. Waarom wordt alles hier gekoppeld aan de coronacrisis? Willen wij als bezoekers hier echt nog eens aan herinnerd worden binnen de muren van kunstinstituten? Wat mij betreft zou het ook gewoon prima zijn om bij dit amalgaam van kunstenaars gewoon te vermelden dat er van een inhoudelijke lijn bewust werd afgekeken. Daarvoor is dit werk immers te divers. Dat lijken ook de samenstellers te beseffen: dialoog of verhaal tussen de werken ontbreekt nagenoeg. Iedereen heeft in dit parcours zijn eigen zaaltje of hoekje. Dit project lijkt vooral dienst te kunnen doen als een alternatieve kunstbeurs, als een etalage voor kunstenaars zonder (grote) galerie (debet daarvoor: op de pancartes van de meeste werken staat immers ‘Courtesy of the Artist’ of ‘Private Collection’ vermeld). 

Helen Anna Flanagan en Josefin Arnel, bij Regenerate, WIELS, courtesy de kunstenaars

Nokukhanya Langa bij Regenerate, WIELS, foto: Philippe De Gobert

Desalniettemin maken ook op deze verdieping  sommige bijdrages behoorlijk wat indruk. Nokukhanya Langa’s (1991, Silverspring, woont in Gent) vervreemdt met olie- en acrylverfschilderijen en collages die er bijzonder driedimensionaal uit zien. Deze grijze doeken staan bol en lijken met de muur te willen versmelten. Langa schildert zodanig dat een ‘X’ het grijs lijkt weg te kerven alsof het een inkeping in vlees betrof. Hoewel deze werken naar abstractie neigen, incorporeren Chris Mar Ave en Bar 4 Bar (beide uit 2021) elementen van graffiti en tags, en verwijzen ze naar stickers en naar scarification. 

Alles samen is Regenerate een ommetje waard. Er is alleszins knap werk te zien, maar het discours eromheen mocht van mij weg blijven

Het fenomenale handgeknoopte tapijt Prophecies (2020) van Elen Braga (1984, Caxias, woont in Brussel) zag ik al op haar aangehaalde studiopresentatie. Deze kunstenaar werkte effectief tijdens de lockdown aan dit werk van 420 bij 140 centimeter. Het toont een psychedelisch en duizelingwekkend kluwen van internetmemes en literaire verwijzingen. Zijn hier ook gebeurtenissen uit de actualiteit opgenomen? Ik meen een eclips te zien, een koe die uit een mond met gore tanden springt en een badeend die wat weg heeft van Trump te ontwaren. Ik heb het mogelijk mis. Braga borduurt hier verder op de eschatologie, de leer van het einde van de wereld, en baseert zich op de metaforen van de predikant Clarence Larkin (1850-1924). Alles samen is Regenerate een ommetje waard. Er is alleszins knap werk te zien, maar het discours eromheen mocht van mij weg blijven. Wiels kan meer dan dit en de kunstenaars verdienen alleszins beter. 

Regenerate met werk van Cecilia Bjartmar Hylta, Elen Braga, Carlos Caballero, Chloë Delanghe, Bram Demunter, Effi & Amir, Eitan Efrat & Sirah Foighel Brutmann, Helen Anna Flanagan & Josefin Arnell, Eva Giolo, Corentin Grossmann, Tom Hallet, Nokukhanya Langa, Eva L’Hoest, Sandrine Morgante, Camille Picquot, Batsheva Ross, Marie Zolamian. 

Tot 15 augustus te zien in Wiels, Brussel.

 

(*) https://www.bruzz.be/videoreeks/maandag-24-mei-2021/video-kunstenaars-over-de-pandemie-wiels-toekomst-zien-moeilijk

Recente artikelen