metropolis m

Marinella Senatore, Bodies in Alliance, Horst 2021

In Vilvoorde bij Brussel wordt jaarlijks het muziek- en kunstenfestival Horst gehouden (ook dit jaar), waaraan ook een tentoonstelling gekoppeld wordt, met werk dat vaak speciaal voor de gelegenheid is gemaakt. Onder de kunstenaars van dit jaar o.a. Rachid Johnson, Grace Ndiritu en Aline Bouvy. Ive ging op de fiets ernaartoe.

In Vilvoorde bij Brussel exposeren negen internationale kunstenaars en -collectieven nieuwe omvangrijke werken. De voormalige militaire Asiatsite, een door het groen overwoekerde plaats met prachtige industriële loodsen en barakken, wil een hotspot worden voor de stad. De tentoonstelling Flying on the Raven’s Wing die plaatsvindt in het kader van het muziek- en kunstenfestival Horst draagt daar alvast aan bij. Het opgeluchte gevoel dat we onze lichamelijke vrijheid stilaan weer herwinnen loopt als een rode draad door het parcours.

‘Laten we weer dicht bij elkaar komen.

Laten we onze adems met elkaar laten dansen.

Laten we vreemden nader laten komen,

laten we ons laten opslokken door de menigte.’

Aldus de eerste zinnen in het programmaboekje/ de minicatalogus van Flying on the Raven’s Wing, samengesteld door curator Evelyn Simons.

Leopold Banchini, Moon Ra, Horst 2021, foto Illias Teirlinck

Leopold Banchini, Moon Ra, Horst 2021, foto Illias Teirlinck

De tentoonstelling vindt plaats in het kader van Horst Arts and Music, een jaarlijks festival dat op een geslaagde manier raakvlakken opzoekt tussen architectuur, beeldende kunst en (elektronische) muziek(performances). Horst huist sinds 2019 op de Asiatsite in Vilvoorde. Eerder vond het festival tussen 2014 en 2018 in Holsbeek bij Leuven plaats, in de groene zone rond het kasteel van Horst – tevens bekend uit Willy Vandersteens stripalbums De Rode Ridder.

Asiat is een voormalig militair domein ingesloten tussen de rivier de Zenne en de Mechelsesteenweg in de stad Vilvoorde, niet ver buiten Brussel.[1] De stad kocht het terrein met gebouwen aan en heeft er sterke sociaal-culturele ambities voor. Ze moet volgens het bestuur ‘mee gestalte geven aan Vilvoorde als hippe, bruisende ontmoetingsplaats aan het water’.[2] Daar kan een non-conformistisch festival als Horst zonder twijfel aan bijdragen. De programmatoren, een jong gezelschap van muziek-, beeldende kunst-, architectuurliefhebbers en andere culture vultures, leggen de lat met deze editie opnieuw hoog.

‘Building on the insights of the past years, this new Horst year places conscious attendance and activism at heart’, lees ik op hun website. [3] Naast een tentoonstelling reikt het festival in september drie dagen aan met meer dan zeventig muziekperformances en deejays.

Rotor, Unglued, Horst 2021, foto Mathijs van der Burgt

Wanneer ik van Brussel langs het kanaal fiets en bij Asiat aankom, overvalt de imposante setting me andermaal. Twee reusachtige koeltorens overschaduwen de petieterige Zennerivier plus een door bomen en onkruid overgroeid terrein vol verlaten gebouwen. Ook de penetrante geur – die van industrie, afval, metaal en niet plaatsbaar chemisch spul – herken ik helaas ook. De ingang van de tentoonstelling ligt echter niet aan het water maar achterom, aan de steenweg. Een glasvezel koepel verbindt twee bakstenen hangars, een lange passage.

Links stoot ik meteen op het eerste werk. De installatie HORN IS A THORN IS A HORN (2021) van de Frans-Belgische Tarek Lakhrissi spreidt zich over de ruime bergplaats. Aan het betonnen plafond hangen kettingen. Aan de haken ervan bungelen sculpturen in bewerkt plexiglas. Zwart en glimmend lijken ze spartelvers, alsof de verf er nog van afdruipt. Hun abstracte, haast tweedimensionale vormen refereren naar fauna en flora. Het zijn uitvergrote kopieën van zelfverdedigingssystemen: stekelige uitlopers van lichamen en planten die indringers en ander ongewenst materiaal op afstand moeten houden.

Doorheen de installatie flitst blauw licht. Ze maken de sculpturen nog meer gloomy. Op transparante schermen lees ik erotische schrijfsels zoals ‘I was about to see visions of gay Arab brothers’. Achterin loopt een animatiefilm waarvan de stijl herinnert aan games. Gedragen door kabbelende techno die overigens – gewild? – door de hele zaal galmt, zie ik een mysterieuze, intens lichamelijke ontmoeting tussen een jongeling en een gespierde hagedisman. Lakhrissi levert met HORN IS A THORN IS A HORN een erotisch, nostalgisch én (retro)futuristisch werk dat – ietwat gedurfd – breekt met vooringenomenheden rond seksualiteit.

Tarik Lakhrissi, Horn is a Thorn is a Horn, Horst 2021, foto Illias Teirlinck

Daarmee sluit hij mooi aan bij het thema van de tentoonstelling. Deze editie onderzoekt namelijk ‘het potentieel en de rijkdom van wat een lichaam bezit en wat het kan teweegbrengen’. Hoewel de titel van de tentoonstelling in de teksten nergens wordt uitgelegd – het zal vast ‘poëtisch’ bedoeld zijn – keert lichamelijkheid inderdaad vaak terug. Als er dan toch een rode draad door deze werken en installaties loopt, is het er eentje van opluchting: de (deels) herwonnen vrijheid elkaar weer te mogen of kunnen aanraken.

The Hikers (2019), een recente video van de Amerikaanse kunstenaar Rashid Johnson haakt daar ook perfect op in. Hij wordt getoond in op een diagonaal gepositioneerd scherm van wel vijf bij drie meter achterin een reusachtige loods. Ik betreed de duistere plek, en dat voelt prettig griezelig, temeer omdat delen van de ruimte blank staan omwille van de aanhoudende regen. In Johnsons korte video ontmoeten twee zwarte mannen elkaar voor het eerst. In een choreografie van Claudia Schreier dansen ze elkaar tegemoet in de bossen van ogenschijnlijk ongerepte berglandschap van Colorado. De film is blatant romantisch, en de soundtrack ervan neigt naar het melige. Maar dat lijkt me net de bedoeling: The Hikers is een ode aan de liefde, aan het toeval van de ontmoeting en aan de Afro-Amerikaanse intellectuele geschiedenis en cultuur. Het werk laat zich moeilijk grijpen. Bovendien voert Johnson ergens over de helft een break in – een bezwerende dans voor een zwarte achtergrond die naar het occulte neigt. Zo onderstreept hij de magisch-realistische, andermaal wat nostalgische flair die het werk ademt.

Rashid Johnson, The Hikers, Horst, 2021

In een andere loods/ ruimte, weer wat verderop over overwoekerde paden en tussen verlaten barakken waarvan de ramen niet altijd intact zijn, draaide de Brits-Keniaanse Grace Ndiritu haar nieuwe middellange film. Becoming Plant (2021) speelt er om het uur. Ndiritu toont zes dansers die deelnemen aan een therapeutisch groepsexperiment met psychedelica. Voor de – verrassend ingetogen – soundtrack spant ze samen met Detroit-technogod Jeff Mills (die later op dit muziekfestival aan zal treden).

In de openingsscènes van Becoming Plant zien we het zestal geestelijk verruimende hapjes maken en thee zetten. Die nuttigen ze op rituele wijze waarna ze samen inslapen. Een niet nader genoemde Deense psychiater vertelt in de voice-over onder andere over de psychologische impact van hun actie. In de volgende scènes dansen de zes – naakt en gekleed – in diverse ruimtes van Asiat. Hun bewegingen zijn ritmisch en strak. Ze zijn op elkaar en – vooral – op de architectuur van de locaties afgestemd. Op een aangename en bijzonder esthetische wijze boort Becoming Plant kwesties aan omtrent psychologisch welzijn, lichamelijke gezondheid, genezing en collectiviteit. Het werk gaat vooral over troost zoeken bij elkaar. Ik kan het niet loskoppelen van de situatie tijdens de lockdowns en corona vandaag.

Grace Ndiritu, Becoming plant, Horst 2021

Grace Ndiritu, Becoming plant, Horst 2021

Naar het nieuwe werk van Aline Bouvy is het even zoeken. Niet alleen ligt het verscholen tussen het groen en achterom een gebouwtje. Er staan ook andere werken die niet bij deze tentoonstelling horen. Ook lees ik in de brochure het volgende over Bouvy: ‘Majestueus verheft zich boven de struiken van Asiat een bijna intact kerkachtig bouwwerk dat nooit in onbruik lijkt te zijn geraakt.’

De hoge totem of toren opgebouwd uit gerecycleerde materialen waar ik voor staan blijkt na navraag echter Turm IV, een werk van Christoph Meier dat er in 2019 achterbleef na de expo Fallen Empires & Rebound Desires. Bouvy’s Enclosure (2021) is een klokvormige metalen sculptuur, gemodelleerd naar het profiel van vier vrouwenhoofden. In deze een open kooi groeit de Atropa Belladonna, een plant met extreem giftige bessen die in de juiste dosering sensuele hallucinaties veroorzaakt. Hij wordt ook gebruikt in medicijnen en is naar verluidt een beproefd middel tegen menstruatiepijn. Ettelijke oranje bordjes met doodskoppen en drietalige teksten waarschuwen me de plant niet aan te raken of te eten. Bij de installatie hoort ook het felle kloppen van een hart, het geluidswerk dat Bouvy in het gebouwtje ernaast installeerde.

Aline Bouvy, Enclosure, Horst 2021, foto Mathijs van der Burgt

ALine Bouvy, Enclosure, Horst 2021, foto Mathijs van der Burgt

Elk jaar tekenen kunstenaars en architecten ook de podia van Horst uit. Ook dit jaar belooft het dansen in originele settings te worden. Het werk van Marinella Senatore, Rotor en Leopold Banchini zal daartoe ingezet worden. De twee laatsten leveren onconventionele paviljoenen uit hergebruikte materialen. De Italiaanse Senatore reikt eerder een backdrop aan. Haar sculptuur is een geraamte uit wit geschilderd hout waaraan lampjes bevestigd zijn.

Marinella Senatore, Bodies in Alliance, Horst 2021, foto Matthijs van der Burgt

Technisch en vormelijk gaat ze terug op de ambachtelijke traditie van de ‘luminarie’: ‘grote lichtstructuren die steden en kathedralen sieren, piazza’s en andere vormen van stedelijke architectuur nabootsen’. Hier spellen de lampjes van haar werk herhaaldelijk Bodies in Alliance, waarmee ze letterlijk verwijst naar Bodies in Alliance and the Politics of the Street, een essay van de feministische filosofe Judith Butler. Die gaat volgens de brochuretekst in op de mechanismen van ‘massabijeenkomsten, protest en democratie, en benadrukt onder meer hoe de fysieke concentratie van menselijke lichamen in de openbare ruimte in staat is om macht te verwerven en invloed uit te oefenen. Het stelt ook de media ter discussie, onze nieuwe gewoonte om alles zelf vast te leggen met onze smartphones, en verdedigt de nieuwe sociale ontwikkeling van de geschiedenis via de sociale media’. Is dat geen prachtige setting voor een erg verantwoord – en verdiend – feestje?

Sonia Gomes, Maria dos Anjos, Horst 2021, foto Matthijs van der Burgt

Daan Gielis, Robber and heart, Horst 2021, foto Mathijs van der Burgt

Flying on the Raven’s Wing, met bijdrages van Aline Bouvy, Daan Gielis, Sonia Gomes, Rashid Johnson, Rotor, Tarek Lakhrissi, Leopold Banchini, Grace Ndiritu en Marinella Senatore loopt tot 5 september in Asiat Vilvoorde. Het muziekfestival vindt op 10, 11 en 12 september plaats. Meer info HIER

 

Noten

(1) Een mooi onderwerp voor heel wat politiek gebakkelei. Zie ook https://nl.wikipedia.org/wiki/Kieskring_Brussel-Halle-Vilvoorde en https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2010/05/29/hoe_zit_dat_nu_eigenlijkmetbhv-1-789736/

(2) https://www.vilvoorde.be/asiat-site

(3) https://www.horstartsandmusic.com/festival#about

 

Recente artikelen