metropolis m

&Hedwig Houben, ‘Een Analogie’, courtesy PARK, foto: Henk Geraedts

Een roze appendix, een tiental bruine amandelen, een roze pak met zwemvliezen dat het darmslijmvlies voorstelt; &Hedwig Houben plaatste een handjevol organen op de schappen van stellingskasten in Park. Samen met Paul Geelen maakte zij een tentoonstelling over het menselijk immuunsysteem, en zet ze uiteen hoe dat een treffende beeldmetafoor vormt voor de kunstwereld.

De afgelopen anderhalf jaar heeft het lichaam veel te verduren gehad. Het werd geconfronteerd met vijandige virussen, gesloten musea en weinig sociale contacten. Het werd opgesloten in het eigen huis en mocht niet meer naar buiten. De tentoonstelling AT FIRST I WAS AFRAID, I WAS PETRIFIED KEPT THINKING I COULD NEVER LIVE WITHOUT YOU BY MY SIDE BUT THEN I SPENT SO MANY NIGHTS THINKING HOW YOU DID ME WRONG AND I GREW STRONG AND I LEARNED HOW TO GET ALONG van Paul Geelen en &Hedwig Houben bij PARK in Tilburg, kan in zekere zin worden gezien als een reflectie op deze periode. De twee kunstenaars beschouwen de tentoonstellingsruimte als een lichaam. En ‘zowel binnen als buiten dat lichaam’, zo lees ik in de tentoonstellingstekst, ‘vinden voortdurend allerlei processen plaats die invloed hebben op het algeheel functioneren ervan.’ Maar waar de impact van deze processen op de buitenkant van het lichaam doorgaans goed zichtbaar is geldt dit voor de binnenkant van het lichaam niet altijd. Door de begrippen ‘zorg’ en ‘overleven’ centraal te stellen in de tentoonstelling, weten Geelen en &Houben de tegenstelling tussen binnen en buiten op intrigerende wijze zichtbaar te maken en uiteindelijk te problematiseren.

Als het menselijk lichaam een ruimte is en er zo uitziet als bij PARK, dan is het opvallend opgeruimd. Los van een stalen kooi, twee houten stellingkasten met organen en een podium met een soort roze-paarse darm is er weinig te zien. Het meest aanwezige werk is de installatie Umbilical whiplash van Paul Geelen. Het bestaat uit een grote zwarte stalen kooi waarin twee witte siliconen figuren hangen die langzaam van grootte veranderen. Als twee langgerekte ballonnen reiken ze steeds verder naar de grond, als ware het vervormde longen die in- en uitademen. De tegenstelling tussen binnen- en buitenkant is duidelijk zichtbaar bij deze installatie: je kunt de kooi niet betreden terwijl het schouwspel zicht juist daar afspeelt. Het raster waarmee de kooi bekleed is beperkt daarbij ook het zicht op de witte figuren, waardoor de afstand tussen de beschouwer en de binnenkant van het werk nog groter wordt.

[blockquote]Als twee langgerekte ballonnen reiken de figuren in Geelens werk steeds verder naar de grond, als ware het vervormde longen die in- en uitademen

Paul Geelen, 'Umbilical whiplash', courtesy PARK, foto: Henk Geraedts

In tegenstelling tot de zware kooi van Geelen, is de presentatie Een Analogie van &Hedwig Houben opvallend licht van aard. De houten stellingkasten waarop zij haar objecten presenteert zien er luchtig uit, in feite ogen ze zelfs vrij leeg. Slechts een handjevol organen is er te vinden in de kasten: een roze appendix, een tiental bruine amandelen, een roze pak met zwemvliezen dat het darmslijmvlies voorstelt. Op het podium dat los in de ruimte ligt is nóg een appendix te zien, ditmaal groter en kleurrijker. Er is een zwart tuigje vastgemaakt aan de appendix en er ligt een instructievel naast dat de bezoeker erop wijst dat deze appendix op de rug gedragen mag worden.

Hoewel de presentatie van &Hedwig Houbens Een Analogie wellicht wat sober aandoet, is het werk allerminst saai te noemen. Sinds Houben in 2017 de Charlotte Köhler Prijs won heeft ze de tijd genomen om na te denken over haar eigen praktijk. De tentoonstelling bij PARK markeert haar terugkomst, al keert ze niet terug als individuele kunstenaar maar kiest ze ervoor te werken vanuit collectiviteit. De wijziging van haar werknaam in &Hedwig Houben illustreert deze verandering. Het werk bij PARK is daarom niet alleen door Houben gemaakt, maar tot stand gekomen in samenwerking met Brenda Tempelaar en Rob Leijdekkers. Tezamen vormen zij het collectief dat de kunstwerken en het script voor Een Analogie bedachten. De collectiviteit van &Houben zit echter niet alleen in de uitbreiding van het aantal kunstenaars dat samenwerkt bij de totstandkoming van een kunstwerk. Het publiek wordt ook uitgenodigd een steentje bij te dragen en de installatie van &Houben te ‘activeren’ tijdens hun bezoek aan Park. Objecten mogen worden verplaatst, gedragen of anders gepositioneerd. Zo mag de appendix met het tuigje op de rug worden gedragen en kan het roze darmslijmvlies zelfs worden aangetrokken en geactiveerd als men daartoe de behoefte voelt.

De collectiviteit van &Houben zit niet alleen in de uitbreiding van het aantal kunstenaars dat samenwerkt bij de totstandkoming van een kunstwerk; het publiek wordt ook uitgenodigd een steentje bij te dragen

&Hedwig Houben, 'Een Analogie', courtesy PARK, foto: Henk Geraedts

&Hedwig Houben, 'Een Analogie', courtesy PARK, foto: Henk Geraedts

De organen in de tentoonstellingsruimte van PARK maken allen deel uit van het menselijk immuunsysteem. Een vergelijking met de pandemie die ons immuunsysteem flink op de proef heeft gesteld is snel gemaakt. Toch willen Geelen en &Houben ook een andere vergelijking maken: die met de kunstwereld. In het script van &Hedwig Houben is te lezen dat de kunstwereld zich het liefste vergelijkt met het hart en de hersenen, de twee prominentste organen. Het zijn ‘de onmiskenbaar drijvende krachten waarin we onze maatschappelijke positie herkennen’, ‘de passie en het geweten’, ‘de furie en het verstand’. Maar in tegenstelling tot hart en hersenen, zo schrijft &Hedwig Houben, geeft het immuunsysteem waarschijnlijk een beter beeld van de processen die zich binnenin de kunstwereld afspelen. Opgebouwd als een systeem dat het lichaam schoonhoudt van virussen en infecties, komt het pas in actie als hart en hersenen door foute marketingacties in de kunstwereld worden misleid, en het lichaam bedreigd wordt van binnenuit. Om hiertoe in staat te zijn dient het immuunsysteem echter wel in goede staat te verkeren; onzekerheden over subsidieaanvragen, verschuivingen in het politieke veld en veranderende maatschappelijke opvattingen over het belang van kunst dreigen het systeem in gevaar te brengen.

In het script van &Hedwig Houben is te lezen dat de kunstwereld zich het liefste vergelijkt met het hart en de hersenen, de twee prominentste organen

Door de organen van het immuunsysteem zichtbaar te maken bij PARK laten Geelen en &Houben zien dat het essentieel is om goed voor je innerlijke schoonmakers te zorgen als je een gezond lijf en bloeiende kunstwereld wilt handhaven. Je moet dan echter wel de tijd nemen om de tentoonstelling te ‘activeren’: kruip in het darmslijmvlies, verplaats objecten en lees het script.

Recente artikelen