metropolis m

Het heeft enkele decennia geduurd, maar het bruisende werk van de 89-jarige Britse schilder Rose Wylie (°1934) is eindelijk te bezichtigen in België. In het Gentse SMAK laat Wylie beelden uit haar eigen omgeving versmelten met referenties naar de popcultuur, ‘catchy’ slogans en actuele thema’s. Dat maakt haar tot een goede verteller, vindt An-Katrien Callebaut.

Een gele slang is uitgestrekt over verschillende grote doeken aan de muur van de gang. De tien canvassen zijn haast leeg, waardoor de doorlopende geelzwarte verfstrook en de losse letters die de slang benoemen eruit springen. Het zorgt voor een memorabele entree tot Rose Wylies solotentoonstelling, getiteld ‘picky people notice…’.

Rose Wylie, 'Breakfast', 2020, te zien in 'picky people notice...' bij S.M.A.K. in Gent. Courtesy: privé-collectie, foto Rose Wylie

In de eerste zaal hangen grote schilderijen met soortgelijke kleurrijke en cartooneske beelden tentoongesteld. Een duidelijk overkoepelend verhaal lijkt te ontbreken: tegenover mij laat Wylie een vrouw en een hond ergens naartoe rennen, links somt ze verschillende planten op en achter mij laat ze zien waar haar ontbijt uit bestaat. De vormen die zich aftekenen op de grote doeken zijn bruusk en ontwijken gangbare normen over perspectiefgebruik. Toch schemert er een zekere academische techniciteit in haar figuratie en kennis van de kunstgeschiedenis door in de tentoonstelling. Zo zag ik onder andere, als kunsthistoricus, een referentie naar Manets Olympia (1863) in Wylies’s Tube Girl (2016).

De vormen die zich aftekenen op de grote doeken zijn bruusk en ontwijken gangbare normen over perspectiefgebruik

Rose Wylie, zaaloverzicht 'picky people notice...', bij S.M.A.K. in Gent, 2022, foto Dirk Pauwels

Rose Wylie, links: 'Bunt and Japonica Leaves, study for Red Twink', 2002. Rechts: '200 Metres Relay', 2002. Beide te zien in 'pickey people notice...' bij S.M.A.K. in Gent. Foto's: Jack Hems, © Rose Wylie, courtesy de kunstenaar en David Zwirner 

Toen de artistieke carrière van Rose Wylie in de jaren tachtig een aanvang nam, had ze twee decennia voorbereidingstijd gehad. Ze volgde twee kunstopleidingen: aan de Folkestone and Dover School of Art in Kent en een aan de Royal College of Art, Londen. In die twintig jaar koos ze koos ze er echter voor om eerst te focussen op de opvoeding van haar kinderen met haar partner Roy Oxlade (1929-2014). Hoewel Wylie de kunstwereld van dichtbij volgde, stond ze zelf als uitvoerende kunstenaar op non-actief. Na het opnieuw oppakken van haar verfborstels in de jaren 80, heeft het nog eens twee decennia geduurd eer haar werk erkend werd. In 2010 nam Rose Wylie deel aan de groepstentoonstelling Women to Watch–Body of Work: New Perspectives on Figure Painting in het National Museum for Women in the Arts in Washington DC. De feministische schrijfster Germaine Greer interviewde haar hierover voor The Guardian, wat Wylies carrière goed op gang bracht. Er volgden meerdere solotentoonstellingen, en in 2019 werd ze uitgeroepen tot OBE (Officer of the Order of the British Empire) voor haar verdiensten in de kunst.

Rose Wylie, zaaloverzicht 'picky people notice...', bij S.M.A.K. in Gent, 2022, foto Dirk Pauwels

De tentoonstelling in het SMAK geeft een inkijkje in de recente, meest succesvolle jaren van haar leven. In de geselecteerde schilderijen valt er echter eenzelfde nuchterheid af te lezen als uit Wylies vroegere werk: een scène uit het dagelijks leven van de kunstenaar wordt afgewisseld met actuele referenties naar zowel de oorlog als Hollywood. Enkele citaten van Wylie zelf zijn terug te vinden in de bezoekersgids. Ze komen voort uit de voorbereidingsgesprekken met het museum en ondersteunen haar persoonlijke keuzes bij deze schilderijen. ‘Ik zag haar op de heuvel aan de achterkant van het huis. Ze was aan het hardlopen met haar hond aan een leiband’, zegt Wylie over de vrouw in She Runs Down the Hill Like An Assyrian Dancer (2021). ‘Het was erg bevreemdend, net een dans. Daarom verbond ik het met de taal van oude Assyrische muurschilderkunst.’[1] Het beeld van de jogster met haar hond komt vier keer terug, waardoor wij het denk- en productieproces van de kunstenaar kunnen volgen. Bij een eerste poging was ze niet tevreden met de houding van de vrouw, dus maakte ze enkele aanpassingen. Wylie lijkt intuïtief te werk te gaan. Grove verfstroken tonen haar zoektocht naar de essentie van dit tafereel, naar wat haar prikkelde toen ze uit haar raam keek. De ondertitel begeleidt ons in deze scène als in een stripboek. Anderzijds laat de tekst het schilderij evengoed in een kanttekening veranderen, een uittreksel van Wylies dagboek. En de Picky People Notice… dat ze de oppervlakte van het doek onbewerkt heeft gelaten, dat ze een spellingsfout maakte bij ‘dancer’, dat ze een stuk canvas heeft geplakt over een misstap in plaats van opnieuw te beginnen op een ander doek.

Wylies werk is speels en toegankelijk, leest als een uitnodiging om deel te nemen: ‘Maak je eigen context’, schrijft de kunstenaar aan de bezoeker

Rose Wylie, 'Tube Girl', 2016, te zien in 'picky people notice...' bij S.M.A.K. in Gent. Courtesy The Silvie Fleming Collection, Londen, foto Rose Wylie

Rose Wylie, zaaloverzicht 'picky people notice...', bij S.M.A.K. in Gent, 2022, foto Dirk Pauwels

Rose Wylie, 'Snowwhite with Duster', 2018, te zien in 'picky people notice...' bij S.M.A.K. in Gent, foto: Jo Moon Price, © Rose Wylie. Courtesy privé-collectie

Naast visuele fragmenten uit haar dagelijks leven, zijn er ook kritischere kunstwerken terug te vinden. Zo spot Wylie met de wijze waarop vrouwen doorheen de jaren werden en worden gerepresenteerd in de media. Het diptiek Snowwhite (2018) toont links een geduldige prinses die wacht op haar prins en rechts Sneeuwwitje die zich met haar ‘duster’ presenteert als gelukkige huisvrouw. Pretty Girl Mask (2017) zou een advertentie kunnen zijn voor de juiste ‘look’ of hoe je te onderwerpen aan de ‘male gaze’. Al ben ik zelf nog niet zeker van de overtuigingskacht van de intens glunderende blik van de vrouw en de woorden ‘try one…’ die erbij staan. In Illuminated Manuscript, Adam and Eve (2020)  neemt de kunstenaar ons mee terug in tijd, naar de fundamenten van onze westerse presentatie van de vrouw.  Het cruciale moment waarop vrouwen de schuld toegeschoven kregen die ze nog eeuwen zal achtervolgen, is hier echter aangepast. De slang is nu naar Adam gekeerd, en een dikke pijl lijkt hem aan te duiden als dader, en niet Eva. Boven het tafereel staat in het groot: ‘history no’. Een aanklacht tegen het lezen van de bijbel als ware het realiteit? Of eerder een statement van Wylie voor een ‘her-story’ in plaats van een ‘his-tory’? Ook de oorlog in Oekraïne is aanwezig, en wel in het motief van de ‘doodlebug’: de bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog en een beeld dat sinds haar kindertijd diep gegrift staat in de geest van de kunstenaar. De geschiedenis herhaalt zichzelf. ‘Wat in de Russische lucht hangt is het probleem, niet?’ verduidelijkt Wylie in de bezoekersgids. ‘Er is het oprukkende leger, maar er is ook de angst voor wat van bovenaf gebeurt.’[2]

Het diptiek Snowwhite (2018) toont links een geduldige prinses die wacht op haar prins en rechts Sneeuwwitje die zich met haar ‘duster’ presenteert als gelukkige huisvrouw

Rose Wylie, 'Pretty Girl, Mask', 2017, foto: Rose Wylie, courtesy: privé-collectie

De solotentoonstelling is in principe niet zo groot, met zesentwintig schilderijen verspreid over drie zalen. Toch, wist ze me tot sluitingstijd te doen verdwalen. Het was pas na een tweede bezoek dat ik me voldaan voelde. Naast de bovengenoemde schilderijen is er ook een reeks genaamd Film Stills te zien: een referentie naar Hollywood en de cinemacultuur. In een andere zaal is er weer een tiental voortekeningen op papier verzameld. Elk kunstwerk, vooral in de twee buitenste zalen, wil een verhaal vertellen. En het is opvallend hoe elke bezoeker, mezelf meegerekend,  er juist een verhaal aan wilt vastknopen. Cautionary Tales (2022) zou praktisch gelezen kunnen worden als een draaiboek waarin de hoofdrolspeelster haar lijst met argumenten in het voordeel van een huwelijk opsomt. Maar vraag de mening van een andere bezoeker, en die zou weer aan komen zetten met een nieuwe interpretatie. Wylies werk is speels en toegankelijk, leest als een uitnodiging om deel te nemen. Door de keuze voor alledaagse en actuele onderwerpen, stemt de kunstenaar ermee in om haar wereld te laten versmelten met het directe kader van de kijker. De quotes van Wylie zijn ook eerder een startpunt, dan een afbakening. Meer nog – ze spoort ons zelfs aan: ‘Ik heb een hekel aan context maar tegelijk hou ik er ook van. Maak je eigen context. Je kan er wat aan toevoegen.’[3]  En dat is wat Wylie nu zo’n goeie verteller maakt.

Rose Wylies tentoonstelling picky people notice… is nog t/m 30 april 2023 te bezoeken in het Gentse S.M.A.K.

 

[1] Rose Wylie, picky people notice…, bezoekersgids tentoonstelling S.M.A.K., 2022.
[2] idem
​[3] idem

Ook geraadpleegd: https://www.davidzwirner.com/artists/rose-wylie/biography

An-Katrien Callebaut

schrijft en is projectassistent bij Triënnale Brugge

Recente artikelen