Overzicht tentoonstelling ‘Tanah Merdeka’ van Taring Padi in Framer Framed, foto Maarten Nauw
Solidariteit en collectiviteit – Taring Padi in Framer Framed
Na Kassel zal het voor velen een welkom weerzien zijn. Rowan Stol bekijkt het ook in Amsterdam imponerende werk van het collectief Taring Padi bij Framer Framed.
Bij binnenkomst in de tentoonstelling Tanah Merdeka in Framer Framed schiet mijn blik direct omhoog om de werken die meters boven me uit torenen, in me op te nemen. Er wordt slim gebruik gemaakt van de hoge ruimte van Framer Framed. Een van de in de hoogte gebouwde werken die mijn aandacht trekt is Cardboard Puppet Banner. Het bestaat uit een collage van individuele kartonnen poppen die op het Friedrichplatz in Kassel, Duitsland waren uitgestald tijdens documenta fifteen.
De kartonnen borden zijn vluchtig met verf bestreken en verraden hier en daar nog de details van hun vorige bestaan als verpakkingsmateriaal aan de hand van stickers, serienummers en merknamen die erop zijn gedrukt. De borden tonen kleurrijke symbolen zoals regenbogen en figuren uit cartoons, die worden afgewisseld met heftige taferelen uit individuele levens. Het contrast tussen het lichte materiaal en de soms ingrijpende verhalen wordt verzacht door een speling met kleur, diepte en licht. Hoewel elk individueel persoon met evenveel zorg en detail is afgebeeld, heeft elk bord een duidelijk eigenzinnige stijl.
Collectief proces
De tentoonstelling toont een verzameling van werk dat is gemaakt gedurende de 25 jaar waarin het collectief Taring Padi actief is. Taring Padi gebruikt kunst als een politiek hulpmiddel om mensen aan te zetten tot sociale actie. Solidariteit, eenheid en collectiviteit worden aangemoedigd in de gezamenlijke strijd tegen verschillende systemen van uitbuiting en onderdrukking. Het gevecht om land in onder andere Indonesië en Brazilië staat hierin centraal. Voor de tentoonstelling in Framer Framed wordt ook een nieuw werk gemaakt in samenwerking met verschillende gemeenschappen in Nederland, waarin wordt gereflecteerd op de nalatenschap van het Nederlandse koloniale tijdperk. Dit werk is nog in wording en roept op tot collectiviteit, zoals gebruikelijk is in het werk van Taring Padi. Tijdens mijn bezoek aan Framer Framed is een aantal leden van het collectief nog aan het werk. Omdat Taring Padi in hun werk de nadruk legt op open dialoog, leg ik na mijn bezoek enkele van mijn observaties voor aan Alexander Supartono, die antwoord geeft namens het collectief.
Vanwege de nadruk op samenwerking en collectiviteit worden de werken van Taring Padi vaak door verschillende mensen gemaakt. Toch is het niet moeilijk om eenheid in het geheel te zien, voornamelijk vanwege de herhaling van de gebruikte materialen, de mate van detail en de keuze voor heldere kleuren. Supartono geeft aan dat alle deelnemers gedurende de samenwerkingen een gedeeld begrip en respect voor de kern van het werk van Taring Padi aanhouden. Gezamenlijk wordt onder andere bepaald wat het onderwerp, thema en de algemene compositie wordt, maar verder zijn de verschillende mensen die bijdragen aan het werk vrij om te kiezen hoe ze deze visie tot leven brengen. Dit biedt ruimte voor de nodige humor, wat volgens hem een van de belangrijkste factoren is geweest om dit werk al 25 jaar vol te houden. De grimmige realiteit die Taring Padi vaak afbeeldt wordt regelmatig afgewisseld met humor. Vaak ontstaat deze afwisseling spontaan. Supartono wijst me op de banner Retomar Nossa Terra, waarop linksonder in de hoek een aantal gele kippen te zien is. Hij vertelt dat dit de bijdrage was van een kind dat toevallig langsliep toen ze aan deze banner werkten.
Taring Padi, 'Retomar Nossa Terra', 2023, in 'Tenah Merdeka' in Framer Framed, foto Maarten Nauw
Taring Padi, 'Wayang Kadus', in 'Tanah Merdeka' in Framer Framed, foto Maarten Nauw
Rug aan rug met Retomar Nossa Terra staat midden in de ruimte de banner over Nederlands kolonialisme, die nog wordt beschilderd gedurende de looptijd van de tentoonstelling. De overige werken zijn hier losjes en zonder duidelijke volgorde omheen geplaatst, waardoor ik het gevoel krijg dat ik wordt uitgenodigd om in verschillende richtingen langs de werken te lopen. Het impliceert dat het werk geen helder begin of einde kent, maar een verzameling van doorlopend en collectieve arbeid toont, waarbij het maakproces belangrijker is dan het eindresultaat.
Open dialoog
Deze nadruk op het proces komt ook naar voren in de aangekondigde publieksprogrammering die rondom de tentoonstelling georganiseerd wordt. Zo is er reeds een sessie georganiseerd waarin met onderzoekers en vertegenwoordigers van verschillende musea werd gesproken over co-creatie, co-collectie en co-auteurschap, met de praktijk van Taring Padi als uitgangspunt. Vorig jaar faciliteerde Framer Framed ook al enkele gesprekken rondom de ophef over het werk People’s Justice van Taring Padi dat op documenta fifteen te zien was. In deze gesprekken werd destijds al uitgebreid gesproken over de kritiek op de banner, hoe Taring Padi hierop terugkeek en hoe ze er verantwoordelijkheid voor namen.
In de handout bij de tentoonstelling benadrukken Framer Framed en Taring Padi open dialoog te zien als belangrijke stap in het vorderen van het werk dat ze doen. Enkele van de werken die momenteel te zien zijn bij Framer Framed komen voort uit samenwerkingen die begonnen zijn met een open gesprek. Supartono benadrukt dat Taring Padi dit soort tentoonstellingen doet om een platform te bieden voor hun solidariteitswerk. Bovendien biedt het de gelegenheid om het collectief te verbinden aan gemeenschappen wereldwijd met soortgelijke waarden, die zich vervolgens solidair kunnen uiten met de strijd om land, waar het werk van Taring Padi uiteindelijk om draait.
(Non-)hiërarchie
Vanwege de steeds terugkerende nadruk op collectiviteit en co-creatie die ik in vrijwel alle werken herken, lijkt één reeks schilderijen enigszins buiten de boot te vallen. De serie Lukisan Tokoh Masyarakat Adat bestaat uit een rij portretten van leiders van gemeenschappen die leden van Taring Padi ontmoette op het Indigenous Peoples Congress in 2012. Hoewel het werk van deze mensen ongetwijfeld van groot belang is geweest, vraag ik me af hoe het afbeelden van één vertegenwoordiger recht doet aan het collectieve werk van een hele gemeenschap. Staat dit niet haaks op de non-hiërarchische principes van Taring Padi? Supartono benadrukt dat Taring Padi erkent dat het vooropstellen van ‘idolen’ een zeker gevaar met zich meebrengt, maar dat ze de hier afgebeelde leiders vooral zien als een bron van inspiratie. Bovendien, geeft hij aan, is een zekere mate van hiërarchie acceptabel in de context van de verdeling van werk. Hier is in de dagelijkse handelingen van Taring Padi soms ook sprake van.
Overzicht tentoonstelling 'Tanah Merdeka' van Taring Padi in Framer Framed, foto Maarten Nauw
Taring Padi, 'Lukisan Tokoh Masyarakat Adat', 2021, in tentoonstelling 'Tanah Merdeka' in Framer Framed, foto Maarten Nauw
Het is een interessante uitleg. Op de meeste andere werken van Taring Padi wordt juist uitgebreid aandacht besteed aan de verscheidenheid aan mensen die ieder op een eigen manier hebben bijgedragen aan het collectieve werk van Taring Padi. In de grote mensenmassa’s die sommige werken bevolken, worden al deze mensen afgebeeld. De individuele portretten uit Lukisan Tokoh Masyarakat Adat sluiten hier op de één of andere manier toch bij aan, doordat ze niet de nadruk leggen op de doelen die door leiders worden bereikt, maar juist op de belangrijke rol die deze vertegenwoordigers kunnen spelen in het proces daarvan.
Het politieke doel van het werk van Taring Padi is onmiskenbaar en het gevoel van urgentie is hoog. Naast de banners die vaak demonstraties en protestmarsen verbeelden, komen ook de kartonnen borden uit Cardboard Puppet Banner hier direct uit voort. De banners en borden fungeren zowel als kunstwerk en, gedurende demonstraties en protesten, als middel om de activisten aan te moedigen of te beschermen. De directe verbinding aan activisme is hierdoor voelbaar in het werk van Taring Padi. Door de losse opstelling van de werken in Framer Framed en de mogelijkheid om mee te werken aan de banner over Nederland, toont Taring Padi een work in progress, waarin collectieve inzet hard nodig is. Hiermee brengen ze de heldere boodschap over dat de dekoloniale strijd om land – wereldwijd – nog lang niet is gestreden.
De tentoonstelling Tanah Merdeka is t/m 10 september 2023 te zien bij Framer Framed. Meer informatie op de website.
Rowan Stol
is freelance curator, programmeur en onderzoeker
