metropolis m

Het sneeuwt. Het is glad. Ik neem de bus, een metro en nog een andere metro en geraak zo van mijn huis in Schaarbeek tot Sint-Jans-Molenbeek. Daar, in de voormalige Gossetfabriek, een fantastisch modernistisch art-decogebouw, word ik meteen met een glimlach van oor-tot-oor verwelkomd door de kunstenaar Hamed Dehqan. Dehqan (°1990) is een van de elf kunstenaars die in de show Worldlines zit. Hij neemt me meteen mee naar zijn letterlijk en figuurlijk fabuleuze installatie Through the Looking Glass. Voor dit nieuwe werk vond de van oorsprong Iraanse kunstenaar inspiratie in Lewis Carrolls gelijknamige en befaamde boek (1871) over de avonturen van Alice in Wonderland. Eerst zie ik niet veel: in de met bruine tegels belegde ruime zaal staat een anonieme white cube. Aan de achterkant van de box ontvouwt zich echter een innemende assemblage van abstracte schilderijen van bijvoorbeeld blauwe en groene strepen, een beetje zoals die goeie ouwe Daniel Buren. Op de vloer maakte de kunstenaar een psychedelisch ruitenpatroon van paarse en groene hoeken, die uitlopen naar links. Het geheel doet me letterlijk duizelen.

Het stemt me dan ook bijzonder droevig dat de school geen verdere subsidies krijgt en dus in de toekomst verdwijnen zal

Met bijzonder veel enthousiasme leidt Dehqan me door de rest van de tentoonstelling, die de overkoepelende titel ‘Worldlines’ draagt. In zijn tekst [1] in het expositieboekje licht curator Sébastien Pluo de titel wat ingewikkeld toe. ‘De wereldlijn van een object is het pad dat het in de vierdimensionale ruimtetijd aflegt door een reeks ruimtetijdgebeurtenissen die overeenkomen met de geschiedenis van dat object’, schrijft hij onder andere. Tja, wat moet ik daar nu mee? Ik laat het boekje links liggen. Hier is zoveel goeds te zien! Het blijft me steken dat deze opleiding binnenkort gewoon gestopt zal worden.

Een ander hoogtepunt is het werk van de Franse Paola Siri Renard (°1993). Haar installaties en sculpturen van gips, glasvezel en staal laven zich aan de erfenis van de Belgische Art Nouveau. Ze zweven in de ruimte, gedragen door schijnbaar vederlichte ijzeren constructies. Het lijken skeletten of ruggengraten van dieren die nooit hebben bestaan. Dit werk is zowel futuristisch als nostalgisch; een combinatie die me opnieuw doet duizelen.

In de belendende ruimte grapt de Chinese kunstenaar Yue Yuan (°1989) met een serie conceptuele werken. Work Only on Rainy Days is een regenpijp die het dak van het gebouw verbindt met de tentoonstellingsruimte. De metalen regenpijp die in de expositieruimte blinkt doet me denken aan het baanbrekende oeuvre van Charlotte Posenenske. Maar hoewel het sneeuwt buiten, komt er geen druppel door de buis de tentoonstellingszaal binnen. Het tweede werk van de kunstenaar, Who Will Support My Work?, te zien in dezelfde ruimte, gaat een andere richting uit. Hiervoor hing hij een papiertje aan de muur waar je een strookje met daarop het e-mail adres en het telefoonnummer van de kunstenaar vanaf kunt scheuren. Hij wil met het werk vragen opwerpen over hoe een onafhankelijke maker door ‘macht’ wordt beoordeeld. Wie voelt zich geroepen hem te ondersteunen?

Paola Siri Renards sculpturen lijken skeletten of ruggengraten van dieren die nooit hebben bestaan

De Belgische Maëlle Dufour (°1994) legt met haar werk ook de link tussen binnen en buiten. Capsules bestaat onder andere uit een reeks van rode glazen sculpturen die aan de muur zijn opgehangen en van touwtjes voorzien zijn. Het lijken fragiele rugzakjes en Dehqan, nog steeds mijn bezielde gids, haalt er een van de muur en vertelt me dat dit ook de intentie van de kunstenaar is: deze sculpturen kunnen op de rug gedragen worden. Voor deze werken inspireerde Dufour zich losweg op Andrei Tarkovski’s grensverleggende film Stalker uit 1979. Daarin is de ‘Zone’ een gebied waar de wetten van de natuurkunde niet van toepassing zijn en overblijfselen van schijnbaar buitenaardse activiteit ongestoord tussen de ruïnes liggen.

Haar werk borduurt ook voort op eerder werk: Jusqu’ici tou va bien, een installatie die ze in 2022 aan de Belgische kust in Knokke-Heist maakte over het toxische materiaal dat daar sinds de Tweede Wereldoorlog her en der nog steeds begraven zou liggen. Ook deze Capsules bevatten verwijzingen naar vervuiling: het glas is geblazen in de vorm van genetisch gemodificeerde zaden die bedekt zijn met giftig afweermiddel. En dan is er de link met buiten. Daar installeerde Dufour een uitvergrote kopij van een thermische bioreactor die normaliter gebruikt wordt om stamcellen te cultiveren. Het ding was me al opgevallen voordat ik het gebouw betrad, maar bekeken vanuit het raam doet de uitvergrote, metalen spiegelsilo me nog veel imposanter voor. Het ding lijkt te zweven in de luchtledigheid. De kunstenaar installeerde een trapje aan het raam zodat ik het werk ook van dichtbij bewonderen kan.

Voor de tentoonstelling heeft bijna elk van de kunstenaars een mooie publicatie gemaakt, met daarin een al dan niet door henzelf geschreven tekst. Ik keer dan ook huiswaarts met bijna een kilo van publicaties waar ik nog lang van zal nagenieten

Voor de tentoonstelling heeft bijna elk van de kunstenaars een mooie publicatie gemaakt, met daarin een al dan niet door henzelf geschreven tekst. Ik keer dan ook huiswaarts met bijna een kilo van publicaties waar ik nog lang van zal nagenieten. Bijzonder mooi vormgegeven is het boekje van de Chileense Fabiola Burgos Labra (°1984): goud en oranje en met zwart-witte en kleurenfoto’s die haar aanpak en werkproces illustreren. Haar werk zelf is absoluut ook niet mis! Ze maakte een amalgaam van vaak organische objecten die ze heeft bewerkt tot sculptuurtjes. Zo bewerkte ze fruit met haakwerk. Bijzonder vind ik haar ‘peren’, waar ze netjes omheen maakte. Door het fijnmazige witte gaas druipt het vocht door van de vruchten die al aan het ontbinden zijn. Haar installatie mikt op mijn lachspieren. Dehqan grapt: ‘Beter dit niet consumeren!’

Aan het einde van de tentoonstelling verblijdt de video van de Israëlisch-Russische Danielle Kaganov (°1994) me. Haar audiovisuele Canal Alpha II (2023, 17’30) brandt van actualiteit, ook al dateert het werk alweer van 2020. Destijds nam ze de strategieën van twee extreem rechtse partijen in Israël onder de loep: Likud, geleid door Benjamin Netanyahu, en Yisrael Beiteinu, waar Avigdor Liberman aan het roer zat. Kaganov zoomt vooral in op de functie van sociale media en hoe die het stemgedrag van de bevolking kunnen manipuleren. Het werk gaat in op de slagkracht van het ‘alternatieve internet’. De kunstenaar voegt betekenislagen toe door zelf verschillende personages te spelen en zo de grens tussen waarheid en leugen verder op de helling te zetten. ‘Hoe vormen beelden die wij als obscuur ervaren een politieke agenda, en wat is de dunne grens tussen radicaal en populistisch?’, vraagt Kaganov zich af in haar boekje. Het is een vraag die mooi toepasbaar is op de hele situatie van het HISK, een instituut dat nooit zou mogen verdwijnen.